Η διατροφή στα παιδιά με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας

Το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας είναι μια διαταραχή νευροβιολογικής φύσεως και διαγιγνώσκεται συνήθως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η διαταραχή χαρακτηρίζεται απο δυσκολία στη συγκέντρωση (το παιδί αδυνατεί να ασχοληθεί με κάτι για πολλή ώρα), παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα και νευρικότητα. Βέβαια,  αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται στα περισσότερα παιδάκια σε διάφορες περιόδους αλλά η διαφορά είναι ότι στη διάσπαση προσοχής οι συμπεριφορές αυτές είναι επίμονες και έντονες, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολικό περιβάλλον, δε συμβαδίζουν με την ηλικία του παιδιού κι έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η καθημερινότητα των παιδιών. Σε μακροχρόνιο επίπεδο το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο μαθησιακών δυσκολιών, δυσκολιών στις διαπροσωπικές σχέσεις, νοητική υστέρηση αλλά και παραβατικότητα.

Η αιτιολογία του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη. Φαίνεται ότι η εμφάνισή του σχετίζεται με γενετικούς, περιβαλλοντικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Ενδιαφέρον έχουν δείξει αρκετοί ερευνητές και για το ρόλο διαφόρων συστατικών της διατροφής στην εμφάνιση αλλά και στην εξέλιξη του συνδρόμου. Κυρίως έχουν μελετηθεί τα επεξεργασμένα ζάχαρα, οι συνθετικές χρωστικές και τα συντηρητικά των τροφίμων, τα πολυακόρεστα λιπαρά, κάποια μέταλλα και ιχνοστοιχεία. 

Επεξεργασμένα ζάχαρα :  αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη (γλυκίσματα, αναψυκτικά, παγωτό κ.α.) επιδεινώνουν τα συμπτώματα σε παιδιά με διάσπαση προσοχής. Επίσης σε μελέτες έχει φανεί ότι όταν τα συγκεκριμένα τρόφιμα αποκλείστηκαν απο το διαιτολόγιο, τα παιδιά ήταν πιο ήρεμα και πιο συγκεντρωμένα.

Πρόσθετα τροφίμων : οι χρωστικές και τα συντηρητικά που χρησιμοποιούνται σε πλήθος τροφίμων στη σύγχρονη εποχή επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά των παιδιών, αυξάνοντας την υπερκινητικότητα. Ερευνητές έχουν επιβεβαιώσει ότι τα συμπτώματα μειώνονται όταν τρόφιμα με συντηρητικά και τεχνητά χρώματα περιοριστούν δραστικά στη δίαιτα των παιδιών. Τέτοια τρόφιμα είναι όλα σχεδόν τα τυποποιημένα σνακ (μπισκότα, κρουασάν, τσιπς, καραμέλες, τσίχλες, ροφήματα, έτοιμες σκόνες για την παρασκευή φαγητών, γλυκών ή ροφημάτων).

Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα : είναι τα λεγόμενα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, τα οποία διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον ανθρώπινο οργανισμό καθώς η έλλειψή τους σχετίζεται με δυσλειτουργίες του νευρικού συστήματος και μη σωστή ανάπτυξη του εγκέφαλου. Σε κάποιες μελέτες έχει φανεί μείωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου όταν χορηγήθηκε συμπλήρωμα ω-3 λιπαρών ενώ σε άλλες μελέτες δεν παρατηρήθηκε καμία σημαντική διαφορά πριν και μετά τη χορήγηση του συμπληρώματος. Σημαντικό είναι σε κάθε περίπτωση πάντως, οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη να λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες πολυακόρεστων λιπαρών. 

Σίδηρος : η έλλειψη σιδήρου στην παιδική ηλικία δεν είναι σπάνια και είναι γνωστό ότι επηρεάζει την ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος οδηγώντας σε νοητική υστέρηση και διαταραχές συμπεριφοράς. Μελέτες έχουν δείξει χαμηλά επίπεδα σιδήρου σε παιδιά με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας. Αυτό συσχετίζεται και με την έλλειψη σιδήρου κατά την διάρκεια της εμβρυικής ανάπτυξης.

Ψευδάργυρος :ο ψευδάργυρος είναι ένα πολύ σημαντικό ιχνοστοιχείο και η επαρκής πρόσληψή του είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά το πρώτο χρόνο ζωής. Συμμετέχει σε πολλές αντιδράσεις του μεταβολισμού και βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη ιδιαίτερα του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε κάποιες μελέτες ερευνητές υποστηρίζουν ότι η έλλειψη ψευδαργύρου ίσως να παίζει ουσιώδη ρόλο στην αιτιολογία του συνδρόμου. Ακόμη σε μερικές έρευνες έχει φανεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου βελτίωσε κάποια απο τα συμπτώματα (υπερδραστηριότητα, παρορμητικότητα) αλλά δεν είχε αποτέλεσμα στην ικανότητα συγκέντρωσης των παιδιών που παρουσίαζαν το σύνδρομο.

Μαγνήσιο : το μαγνήσιο, απο τα σημαντικότερα στοιχεία για τον οργανισμό, αφού είναι απαραίτητο για τη σύσπαση των μυών, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, στην ομαλή ανάπτυξη, στην παραγωγή ενέργειας κ.α. Η έλλειψή του προκαλεί νευρικότητα, ανησυχία, κόπωση, καρδιακές αρρυθμίες και μούδιασμα. Μελέτες έχουν δείξει χαμηλά επίπεδα μαγνησίου σε παιδιά με ελλειμματική προσοχή. Όταν τους δόθηκε συμπλήρωμα μαγνησίου παρατηρήθηκε βελτίωση στην υπερκινητικότητα, στη συγκέντρωση και στην ανησυχία. 

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι μια διατροφή πλούσια σε ζάχαρη, χημικά πρόσθετα και συντηρητικά επιδεινώνει τα συμπτώματα του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας σε κάποια παιδιά αλλά όχι σε όλα. Επίσης η χορήγηση συμπληρωμάτων λίπαρών οξέων και μετάλλων σε παιδιά με ελλείψεις σε αυτά, οδήγησε σε βελτίωση των συμπτωμάτων.
Παρόλα αυτά τα θετικά αποτελέσματα, δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι ο ρόλος της διατροφής είναι καταλυτικός στην εμφάνιση αλλά και στην αντιμετώπιση του συνδρόμου. Χρειάζονται περισσότερες έρευνες καλά σχεδιασμένες που να περιλαμβάνουν μεγαλύτερο αριθμό παιδιών για να επιβεβαιωθούν τα θετικά αποτελέσματα και να παρατηρηθεί βελτιωμένη συμπεριφορά στην πλειονότητα των παιδιών με διάσπαση προσοχής κι όχι μόνο σε ορισμένα παιδιά. 
Ωστόσο ένα διαιτολόγιο που θα περιορίζει στο ελάχιστο τα επεξεργασμένα, τυποποιημένα τρόφιμα και θα είναι ισορροπημένο, περιλαμβάνοντας επαρκείς ποσότητες απο όλα τα θρεπτικά συστατικά είναι αναγκαίο για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού, σε καθε περίπτωση. 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

 

 Βιβλιογραφία :

• Konikowska K., Regulska-Ilow B., et al. The influence of components of diet on the symptoms of ADHD in children. Rocz Panstw Zakl Hig 2012;63(2):127-134
• Sonuga-Barke E.J.S., Brandeis D., Cortese S., et al. Nonpharmacological Interventions for ADHD : Systematic Review and Meta-Analyses of Randomized Controlled Trialw of Dietary and Psychological Treatments. Am J Psychiatry. 2013;170:275-289
• Nigg T. J., Lewis K., et al. Meta-Analysis of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder or Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder Symptoms, Restriction Diet, and Synthetic Food Color Additives. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2012;51(1):86-97
• Millichap G. J., Yee M. M. The Diet Factor in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Pediatrics. 2012, vol 129, issue 2