Συμπεριφορική θεραπεία της παχυσαρκίας

Στη σύγχρονη εποχή η παχυσαρκία έχει λάβει σχεδόν επιδημικές διαστάσεις, με την επίπτωσή της ν' αυξάνεται συνεχώς τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Δεδομένου ότι η παχυσαρκία συνδέεται στενά με την εμφάνιση πολλών ασθενειών, η επιτυχημένη αντιμετώπισή της θεωρείται υψίστης σημασίας. Μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιούνται σήμερα-δίαιτα, άσκηση, αλλαγή συμπεριφοράς, φάρμακα, χειρουργείο-η συμπεριφορική θεραπεία είναι η πιο ευρέως μελετημένη και η πιο ολοκληρωμένη θεραπευτική παρέμβαση σε σχέση με τις υπόλοιπες. 

Η τροποποίηση της συμπεριφοράς είναι η εφαρμογή της θεωρίας της μάθησης στη θεραπεία της παχυσαρκίας κι έχει γίνει η καθιερωμένη θεραπευτική στρατηγική στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στους ενήλικες και στα παιδιά τα τελευταία 30 χρόνια.  

Υπάρχουν αρκετά διακριτά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορική θεραπεία. Πρώτον, κατευθύνεται απο στόχους. Προσδιορίζει πολύ ξεκάθαρους στόχους σε χρονικά δαστήματα που μπορούν εύκολα να υπολογιστούν. Συγκεκριμένοι στόχοι διευκολύνουν μια ξεκάθαρη εκτίμηση της επιτυχίας. Δεύτερον, η θεραπεία είναι μια διαδικασία με συγκεκριμένο προσανατολισμό. Δε στοχεύει μόνο στο να βοηθήσει τα άτομα να αποφασίσουν τι θα αλλάξουν αλλά τους βοηθά να προσδιορίσουν και το πώς θα αλλάξουν. Τρίτον, η συμπεριφορική προσέγγιση υποστηρίζει μικρές παρά μεγάλου μεγέθους αλλαγές. Η πραγματοποίηση μικρών αλλαγών προσδίδει στους ασθενείς επιτυχημένες εμπειρίες πάνω στις οποίες θα δουλέψουν, αντίθετα με το να προσπαθήσουν δραστικές αλλαγές, που δε διαρκούν μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο πρωταρχικός στόχος στη συμπεριφορική θεραπεία της παχυσαρκίας είναι η βελτίωση της σωματικής υγείας σε μακροχρόνιο επίπεδο μέσω μόνιμων υγιεινών συνηθειών που αφορούν στον τρόπο ζωής. Η εφαρμογή αυτών των συνηθειών απο μόνη της θα οδηγήσει σε βελτιωμένο σωματικό βάρος. Η συναισθηματική υγεία (καλή αυτοεκτίμηση και κατάλληλες συμπεριφορές απέναντι στην τροφή και στο σώμα) αποτελεί επίσης ένα σημαντικό στόχο κι ένα καλό αποτέλεσμα όσον αφορά στη θεραπεία της παχυσαρκίας. 

Η θεραπεία ενθαρρύνει τα άτομα να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές στον τρόπο ζωής τους συμπεριλαμβάνοντας διαστάσεις αυξημένης φυσικής δραστηριότητας και διαφοροποιώντας τις διατροφικές τους συνήθειες. Επίσης στοχεύει εκτός απο την ενίσχυση και στην ανταμοιβή υιοθέτησης θετικών συμπεριφορών.
 
Ανάλογα την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται, η θεραπεία σκοπεύει σε διάφορες παραμέτρους. Όσον αφορά στην παιδική παχυσαρκία, ο βασικός στόχος είναι η βελτίωση της υγείας σε μακροχρόνιο επίπεδο μέσω εγκαθίδρυσης μόνιμων υγιεινών συνηθειών  στον τρόπο ζωής. Παρόμοιοι είναι οι στόχοι της συμπεριφορικής θεραπείας στην εφηβεία. Η διατήρηση του βάρους αποτελεί τον πρώτο θεραπευτικό στόχο. Εξάλλου, τόσο η πρόληψη όσο και η θεραπεία των επιπλοκών της παχυσαρκίας αποτελούν τους πιο σημαντικούς στόχους της θεραπείας σε νεαρά και μέσης ηλικίας άτομα. Η βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής, αποτελούν τους θεμελιώδεις στόχους της θεραπείας για τους ηλικιωμένους ασθενείς.

Έτσι λοιπόν, με κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις σχετικά με την ηλικία στην οποία απευθύνεται, ο βασικός στόχος της συμπεριφορικής θεραπείας παραμένει ο ίδιος : η  αλλαγή της στάσης του ατόμου απέναντι στην τροφή, την άσκηση και την εικόνα που έχει για τον ευατό του. 

Πέρα απο την ηλικία, η παρέμβαση στον τρόπο ζωής προτείνεται ως ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας για παχύσαρκα άτομα που έχουν μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (διαβήτη, υπέρταση, διαταραχές λιπιδίων αίματος κ.α.). Ακόμη, η συμπεριφορική θεραπεία κρίνεται αναγκαία για τα άτομα που παρουσιάζουν διατροφικές διαταραχές. 
 
Σε ότι έχει να κάνει με το αποτέλεσμα της θεραπείας, η διατήρηση του βάρους, είτε της οποιασδήποτε απώλειας βάρους, ιδιαίτερα σε ένα σύγχρονο περιβάλλον το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη της παχυσαρκίας, θα πρέπει να θεωρείται ως επιτυχία. Οπότε, το να βοηθήσει ο θεραπευτής τον ασθενή να αποδεκτεί μια μέτρια απώλεια βάρους είτε τη διατήρηση του παρόντος βάρους, σε κάποιες περιπτώσεις, φαίνεται να είναι ένα θέμα υψίστης σπουδαιότητας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις περιπτώσεις εκείνες όπου προηγούμενες απόπειρες με σκοπό την απώλεια βάρους έχουν αποτύχει συστηματικά. 

Είναι ευνόητο ότι στη συμπεριφορική θεραπεία, όπως άλλωστε και σε κάθε άλλη θεραπεία, πέρα απο τις βασικές αρχές, η εξατομίκευση του προγράμματος κρίνεται απαραίτητη. Η αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών του κάθε ατόμου, αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας της θεραπείας.  
 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία :

• Foster GD., Makris A., Bailer B. Behavioral treatment of obesity.Am J Clin Nutr 2005;82(suppl):230S-5S
• Wilborn C., Beckham J., Campbell B., et al. Obesity : prevalence, theories, medical consequences, management and research directions. J Inter Soc Sports Nutr 2005;2(2):4-31
• Gardner H. Changing minds. The art and science of changing our own and other people's minds.Boston : Harvard Business School Press, 2004
• Brug J., Oenema A., Ferreira I. Theory, evidence and intervention mapping to improve behavior nutrition and physical activity interventions. Inter J Behavioral Nutr Phys Act 2005;2:2
• Barlow S.and the Expert Committee. Expert Committee recommendations regarding the prevention, assessement, and treatment of child and adolescent overweight and obesity: summary report. Pediatrics 2007;120:S164-92