Ψυχογενής ανορεξία : ένα μοναχικό μονοπάτι...

H ψυχογενής ανορεξία είναι μια σοβαρή διατροφική διαταραχή που έχει ως αποτέλεσμα τη μεγάλη, και τις περισσότερες φορές επικίνδυνη, απώλεια σωματικού βάρους. Έχει ψυχολογικό υπόβαθρο (γι αυτό και ο σωστός όρος είναι "ψυχογενής" και όχι "νευρική" ανορεξία όπως συνήθως αποκαλείται) και το βασικό της χαρακτηριστικό είναι η διαστρεβλωμένη αντίληψη για την εικόνα σώματος. Το άτομο με ψυχογενή ανορεξία ενώ είναι υπερβολικά αδύνατο πιστεύει ότι είναι υπέρβαρο ή ακόμα και παχύσαρκο...

Επηρεάζει συχνά τα κορίτσια στην εφηβική ηλικία αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες και άντρες οποιασδήποτε ηλικίας. 

Πρέπει να τονιστεί ότι το άτομο που πάσχει απο ψυχογενή ανορεξία βιώνει έντονα το συναίσθημα της μοναξιάς. Γι αυτό το παρόν άρθρο απευθύνεται κυρίως στα άτομα που βρίσκονται κοντά στον πάσχοντα, ούτως ώστε να μπορέσουν να αντιληφθούν έγκαιρα το πρόβλημα και να δράσουν άμεσα πρσφέροντας την απαραίτητη στήριξη τους. 

Τα χαρακτηριστικά σημάδια...

Ένα άτομο που πάσχει απο ανορεξία έχει την τάση να κρύβει τις συνήθειές του, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να μην γίνεται αμέσως αντιληπτό απο την οικογένεια και τους φίλους. 

Παρόλα αυτά κάποιες συμπεριφορές είναι ενδεικτικές, καθώς τα άτομα με ανορεξία :

• Ασχολούνται υπερβολικά με το σωματικό τους βάρος (έχουν εμμονή με τις θερμίδες, το μέγεθος των μερίδων, ζυγίζονται πολύ συχνά, καταγράφουν ό,τι τρώνε κ.α.)
• Κάνουν συνεχείς δίαιτες για να χάσουν κιλά, παρόλο που το βάρος τους είναι ήδη χαμηλό
• Λένε ψέματα σχετικά με τη λήψη φαγητού ("έχω φάει ήδη"  ή "νιώθω το στομάχι μου βαρύ")
• Αποφεύγουν να τρώνε σε κοινή θέα, μαζί με άλλα άτομα
• Προκειμένου να μην πάρουν βάρος έχουν προβληματική συμπεριφορά (π.χ. κάνουν εμετό, παίρνουν φάρμακα, κάνουν υπερβολική γυμναστική κ.α.)
• Διαχωρίζουν τα τρόφιμα σε "καλά" και  "κακά" και επιλέγουν να τρώνε πολύ συγκεκριμένα τρόφιμα αποκλείοντας όλα τα υπόλοιπα
• Περνάνε αρκετή ώρα στον καθρέπτη σχολιάζοντας το βάρος τους, αναζητούν ελαττώματα και σχεδόν πάντα βρίσκουν κάτι αρνητικό στην εμφάνισή τους
• Είναι τελειομανείς

Οι επιπτώσεις...

Με την πάροδο του χρόνου η ανορεξία έχει πλέον αρνητικές συνέπειες για τον οργανισμό, οι οποίες γίνονται πλέον ορατές και θα πρέπει να κινητοποιήσουν άμεσα το κοινωνικό περιβάλλον.

• Κακή διάθεση κι ευερεθιστικότητα με την παραμικρή αιτία
• Αδύναμη μνήμη και αδυναμία σωστής σκέψης
• Αμηνόρροια, λόγω πολύ χαμηλού σωματικού λίπους και υποσιτισμού
• Καρδιακή αρρυθμία, λόγω έλλειψης ηλεκτρολυτών και υπολειτουργίας της καρδιάς
• Αδύναμα, εύθραστα μαλλιά και νύχια, λόγω κακής θρέψης
• Χαμηλή πίεση αίματος, λόγω κακής θρέψης και αφυδάτωσης
• Υπερκεράτωση (πάχυνση της επιδερμίδας), λόγω έλλειψης βιταμινών
• Υποθερμία (χαμηλή θερμικρασία σώματος), λόγω και μειωμένου λιπώδους ιστού
• Οστεοπόρωση
• Αναιμία
• Ταχεία, δραματική μείωση του σωματικού βάρους, χωρίς να υπάρχει κάποια ασθένεια

Συνειδητοποιώντας το πρόβλημα...

Το να συνειδητοποιήσει το άτομο με ανορεξία ότι έχει πρόβλημα και χρειάζεται βοήθεια είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα προς τη θεραπεία αλλά ταυτόχρονα και το πιο δύσκολο.

Συνήθως τα άτομα που πάσχουν θεωρούν την ανορεξία μέρος της ταυτότητάς τους ή ακόμα και φίλη τους, σύντροφό τους. Κάποιες φορές θεωρούν ότι η ανορεξία έχει τόση ισχυρή δύναμη επάνω τους ώστε δε θα μπορέσουν ποτέ να ξεφύγουν απο αυτή. Όμως αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα καθώς μπορεί η αλλαγή να είναι δύσκολη αλλά είναι εφικτή, μπορεί το άτομο να ξεφύγει απο αυτή την παθολογική κατάσταση. 

Ξεκινώντας θεραπεία...

Εφ΄όσον το άτομο παραδεχθεί τελικά ότι υπάρχει πρόβλημα αρχικά θα πρέπει να μιλήσει σε κάποιον, έπειτα να απομακρυνθεί απο ανθρώπους-τοποθεσίες και δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανορεκτική συμπεριφορά και τελικά να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια.

Για να είναι αποτελεσματική η θεραπεία είναι απαραίτητο να υπάρχει υποστηρικτική ομάδα ειδικών επιστημόνων (γιατρός, διαιτολόγος, ψυχολόγος κ.α.). Επειδή το φαγητό και η εμμονική του ενασχόληση του με αυτό δεν είναι το πρόβλημα αλλά στην ουσία συμπτώματα βαθύτερων καταστάσεων που υπάρχουν και υποκρύπτονται-καταστάσεων όπως η κατάθλιψη, η μοναχικότητα, η ανασφάλεια, η πίεση προς την τελειότητα και η αίσθηση απώλειας ελέγχου- κεντρική θέση στη θεραπεία της ψυχογενούς ανορεξίας θα πρέπει να κατέχει ο ψυχοθεραπευτής.

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Αναφορές 

International Help Guide Organization for Anorexia Nervosa (helpguide.org)

Harrington BC., Jimerson M., et al. Initial Evaluation, Diagnosis, and Treatment of Anorexia Nervosa and Bulimia Nervosa. Am Fam Physician 2015;91(1):46-52