Τα μπαχαρικά χρησιμοποιούνται απο την αρχαιότητα για διάφορους σκοπούς και τύχαιναν μεταξύ άλλων ιδιαίτερης εκτίμησης. Ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα και κυριαρχούσαν στο εμπόριο μεταξύ των κρατών. Αρχαία συγγράματα αναφέρουν ότι χρησιμοποιούνταν ως φάρμακα στην Αρχαία Αίγυπτο και σε Ασιατικές χώρες ενώ οι Αρχαίοι Ρωμαίοι και Έλληνες τα χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα αλλά και στη συντήρηση των τροφίμων.
Η ποικιλία των μπαχαρικών είναι τεράστια, ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής : πιπέρι, πάπρικα, μπούκοβο, τσίλι, κάρυ, κανέλα, μπαχάρι, κύμινο, μοσχοκάρυδο, γαρύφαλο, γλυκάνισος, πιπερόριζα (τζίντζερ), κάρδαμο, κουρκουμάς και άλλα πολλά.
Χαρακτηριστικά και ιδιότητες μπαχαρικών :
Τα μπαχαρικά είναι στην ουσία τμήματα κάποιου φυτού τα οποία έχουν αποξηρανθεί και κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές (ολόκληροι καρποί, κόκκοι, σπόροι, σκόνη κ.α.). Ένα μπαχαρικό (ή καρύκευμα όπως αλλιώς λέγεται) μπορεί να προέλθει απο τη ρίζα, το φλοιό, το σπόρο, το βολβό, το φύλλο, το λουλούδι ή τμήμα του ανθού αυτού του φυτού και η πιο συνήθης χρήση του είναι η προσθήκη στα φαγητά, όπου εκτός απο χρώμα προσδίδει και ιδιαίτερη γεύση.
Τα μπαχαρικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά (κυρίως πολυφαινόλες) και περιέχουν αντιφλεγμονώδεις ουσίες, όπως έχει επιβεβαιώσει πλήθος μελετών. Αρκετά καρυκεύματα περιέχουν υπολογίσιμα ποσά βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων ενώ τα μπαχαρικά δεν περιέχουν θερμίδες. Στα καρυκεύματα περιέχεται επίσης πλήθος φυσικών φυτοχημικών, ουσίες με ευεργετικές δράσεις στην υγεία.
Οφέλη στην υγεία :
Προσθέτοντας κανείς μπαχαρικά στο φαγητό του διευκολύνει την πέψη και βοηθάει γενικότερα το πεπτικό του σύστημα να λειτουργεί καλύτερα.
Τα μπαχαρικά λόγω των φυτοχημικών που περιέχουν συμβάλλουν στην πρόληψη εμφάνισης διαφόρων χρόνιων παθήσεων.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα αντιοξειδωτικά των μπαχαρικών αναστέλλουν τις βλάβες που προκαλούνται στους ιστούς απο τα υψηλά επίπεδα ζαχάρου και λιπιδίων στο αίμα. Επίσης έχει φανεί σε κάποιες μελέτες μείωση των δεικτών φλεγμονής και ελάττωση στο αίμα ουσιών σχετιζόμενων με το οξειδωτικό στρες όταν καταναλώθηκε φαγητό με προσθήκη μπαχαρικών έναντι της κατανάλωσης φαγητού χωρίς καρυκεύματα.
Οι πολυφαινόλες, το βασικό συστατικό των μπαχαρικών, έχουν ευεργετικές δράσεις έναντι της αυξημένης αρτηριακής πίεσης αλλά και έναντι του σχηματισμού θρόμβων, οπότε η προσθήκη καρυκευμάτων στο φαγητό μπορεί να συμβάλλει στην προστασία της καρδιάς.
Μελέτες έχουν δείξει εξάλλου την προστατευτική δράση των ουσιών των μπαχαρικών στο νευρικό σύστημα, γεγονός που θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας αλλά και στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης σχετικών νόσων, όπως για παράδειγμα η νόσος Alzheimer.
Λόγω των αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων των μπαχαρικών αυτά έχουν γίνει αντικείμενο έρευνας για την πρόληψη και τη θεραπεία διάφορων μορφών καρκίνου. Μελέτες επιδημιολογικές έχουν δείξει ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου αλλά απαιτούνται πολλές περαιτέρω μελέτες, οι οποίες κυρίως θα διερευνήσουν το μηχανισμό δράσης των ουσιών που περιέχονται στα μπαχαρικά.
Τι να προσέξετε :
- Επιλέξτε ολόκληρα μπαχαρικά όπου έχετε τη δυνατότητα αντί για τριμμένα σε σκόνη, η διαφορά στη γεύση είναι μεγάλη!
- Φυλάξτε τα σε γυάλινα βάζα που κλείνουν αεροστεγώς, σε χώρο χωρίς υγρασία μακριά απο ήλιο και ζέστη, αφού έτσι διατηρούνται αναλλοίωτα για μεγαλύτερο διάστημα και προστατεύεται η γεύση και το άρωμά τους.
- Ο χρόνος ζωής τους δεν είναι απεριόριστος! Τα ολόκληρα μπαχαρικά διατηρούνται μέχρι και 3 χρόνια ενώ τα τριμμένα και τα μίγματα μπαχαρικών εώς 2 χρόνια
- Μη ρίχνετε τα μπαχαρικά σας απ ευθείας απο το μπουκάλι μέσα σε σκεύος που βράζει το φαγητό, οι ατμοί που εξέρχονται καταστρέφουν μέρος του αρώματος και προσδίδουν υγρασία στο μπαχαρικό.
- Μην το παρακάνετε με την ποσότητα (ιδιαίτερα όσοι έχετε προβλήματα με το πεπτικό σας σύστημα). Μια μικρή εώς μέτρια ποσότητα στο φαγητό (ανάλογα τις προτιμήσεις του καθένα) δίνει τα επιθυμητά αποτελέσματα χωρίς ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Αθανασία Κακλαμάνου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
Βιβλιογραφία :
Tapsell LC., Hemphill I., Cobiac L., et al. Health benefits of herbs and spices: the past, the present, the future. Med J Aust 2006;185(4 Suppl):S4-24
Vasanthi H.R., Parameswari R.P. Indian Spices for Healthy Heart:An overview. Current Cardiology Reviews.2010;6:274-279
Panickar K.S. Beneficial effects of herbs, spices and medicinal plants on the metabolc syndrome, brain and cognitive function. Cent Nerv Syst Agents Med Chem. 2013;13:(1):13-29
Zheng J., Zhou Y., et al. Spices for Prevention and Treatment of Cancers. Nutrients 2016;8:495
Opara E., Chohan M. Culinary Herbs and Spices:Their Bioactive Properties, the Contribution of Polyphenols an the Challenges in Deducing their True Health Benefits. Int J Mol Sci 2014;15
