Το παιδί δεν τρώει αυτό που πρέπει...γιατί;

Η κατανόηση της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών και της στάσης τους απέναντι στα τρόφιμα έχει μεγάλη σημασία επειδή επηρεάζει άμεσα την υγεία τους αλλά και την ανάπτυξή τους. Εξάλλου οι συνήθειες, οι προτιμήσεις και οι αποστροφές στα διάφορα φαγητά που αποκτούνται κατά την παιδική ηλικία συνήθως μεταφέρονται και στην ενήλικη ζωή. 

Μελέτες έχουν δείξει ότι παράγοντες τόσο του φυσικού όσο και του κοινωνικού περιβάλλοντος έχουν ισχυρή επίδραση στις διατροφικές επιλογές κι επηρεάζουν σημαντικά το τι και πόσο θα φάνε τα παιδιά. Οι σημαντικότεροι απο αυτούς τους παράγοντες είναι :

1. Διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα σε συγκεκριμένα τρόφιμα : τα παιδιά επιλέγουν τρόφιμα που βρίσκονται συχνά στο σπίτι και μαγειρεύονται τακτικά. Όσο πιο συχνά τους σερβίρεται ή τους προτείνεται ένα τρόφιμο τόσο περισσότερο το τρώνε και το συγκεκριμένο τρόφιμο γίνεται πλέον οικείο σε αυτά. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι όσο μεγαλύτερη μερίδα προσφέρεται στα παιδιά τόσο περισσότερη ποσότητα θα καταναλώνουν σταδιακά.
2. Χαρακτηριστικά τροφίμων : Τα παιδιά επηρεάζονται σημαντικά απο την εμφάνιση αλλά και την υφή των τροφίμων. Συχνά προτιμούν τρόφιμα χρωματιστά και τραγανά, επιλέγουν τα τρυφερά και ζουμερά φαγητά ενώ αντιθέτως απορρίπτουν τρόφιμα στεγνά, σκληρά, με δυσάρεστη κι έντονη μυρωδιά. Η προτίμησή τους στα γλυκά και στα φαγητά πλούσια σε λιπαρά είναι προφανής στα περισσότερα παιδιά και συνδέεται άμεσα με τα θετικά συναισθήματα που προκύπτουν απο την κατανάλωση τέτοιων τροφίμων, ειδικά όταν είναι πεινασμένα.
3. Συνθήκες γεύματος :  Όταν το παιδί γευματίζει σε ήρεμο περιβάλλον, μαζί με την οικογένειά του, χωρίς να ασχολείται με κάποια άλλη δραστηριότητα (π.χ. παιχνίδι,
   
   διάβασμα, τηλεόραση) φαίνεται ότι αποκτά πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες και αντιλαμβάνεται ευκολότερα τη σημασία του φαγητού αλλά ρυθμίζει κι ευκολότερα τις ποσότητες που θα φάει. Ιδιαίτερα σημαντική επιρροή έχει η τηλεόραση καθώς πλήθος μελετών δείχνει ότι όσο συχνότερα παρακολουθούν τα παιδιά διαφημίσεις συγκεκριμένων τροφίμων τόσο αυξάνεται η επιθυμία τους γι αυτά τα τρόφιμα και τόσο συχνότερα κι εντονότερα τα αναζητούν.
4. Πρότυπα μοντέλα διατροφής : Οι διατροφικές επιλογές των παιδιών επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό απο τις διαιτητικές συνήθειες των γονέων αλλά και των συνομηλίκων τους. Έτσι είναι πολύ πιθανό το παιδί να επιλέξει να φάει ένα φαγητό το οποίο αρέσει στους φίλους του στο σχολείο και αντιστρόφως να απορρίψει ένα φαγητό το οποίο δεν το επιλέγουν οι φίλοι του-το ίδιο ισχύει και για τους γονείς.
5. Πρακτικές σίτισης : Οι γονείς είναι υπεύθυνοι για την οργάνωση των γευμάτων αλλά και τον τρόπο που επιβλέπουν ή ελέγχουν τη διατροφή των παιδιών κι αυτό επηρεάζει τις συνήθειές τους. Για παράδειγμα ο ασφυκτικός έλεγχος στο τι και στο πόσο τρώνε τα παιδιά αλλά και η απαγόρευση συγκεκριμένων τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συμπεριφορές (υπερβολική λήψη τροφής ή του συγκεκριμένου απαγορευμένου τροφίμου, διατροφικές διαταραχές κ.α.). Επίσης η επιμονή των γονέων στο να φάνε τα παιδιά υγιεινά τρόφιμα (π.χ. φρούτα, λαχανικά, όσπρια) μπορεί να δημιουργήσει αποστροφή των παιδιών προς αυτά τα τρόφιμα.
6. Συναισθηματική κατάσταση των παιδιών : Όταν τα παιδιά για κάποιο λόγο είναι θυμωμένα, αγχωμένα, ανήσυχα, μπορεί να φάνε λιγότερη ποσότητα απο τη συνηθισμένη και αντίθετα όταν βρίκονται σε χαρούμενη διάθεση να φάνε περισσότερο και πιο εύκολα ένα φαγητό το οποίο δεν προτιμούν υπό κανονικές συνθήκες. Επίσης, τα παιδιά χρησιμοποιούν συχνά το φαγητό ως μέσο πίεσης προς τους γονείς για να αποσπάσουν αυτό που θέλουν (για παράδειγμα μπορεί να μείνουν νηστικά για ώρες προκειμένου να στείλουν ένα συγκεκριμένο μήνυμα στους γονείς τους!). 

Προκειμένου λοιπόν να αποκτήσουν τα παιδιά υγιεινές συνήθειες διατροφής χρειάζεται να ληφθούν υπ'όψιν αρκετά χαρακτηριστικά που εμπλέκονται τόσο με την τροφή αυτή καθεαυτή όσο και με τις συνθήκες σίτισης. 

Μια καλή πρακτική πρόταση είναι η κατανομή της ευθύνης του φαγητού μεταξύ των γονέων και των παιδιών. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι για την παροχή υγιεινών τροφίμων σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον ενώ είναι ευθύνη των παιδιών να αποφασίζουν πότε και πόσο θα φάνε. 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc 

Βιβλιογραφία :
 

Patrick H., Nicklas T. A Review of Family and Social Determinants of Children's Eating Patterns and Diet Quality. Journal of the American College of Nutrition 2005:83-92

Scaglioni S., Salvioni M., Galimberti C. Infuence of parental attitudes in the development of children eating behaviour. British Journal of Nutrition 2008;99(Suppl 1):S22-S25

Birch L.L., Fischer J.O. Development of Eating Behavious Among Children and Adolescents. Pediatrics 1998;101:539-549