Βασικές διατροφικές αρχές στο διαβήτη

Ο διαβήτης αποτελεί μια χρόνια πάθηση και η επίπτωσή του αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια. Απο τη στιγμή που ένα άτομο εμφανίσει διαβήτη ο συνδυασμός της διατροφής, της άσκησης και συχνά (δυστυχώς), της φαρμακευτικής αγωγής αποτελούν τα βασικά σημεία προσοχής προκεμένου ο ασθενής να έχει καλό γλυκαιμικό έλεγχο (ρύθμιση ζαχάρου), σωστή διαχείριση του σωματικού βάρους και πρόληψη των επιπλοκών. 

Ωστόσο για τα περισσότερα άτομα με διαβήτη η κύρια ανησυχία εστιάζεται στο τι θα φάνε, ποιά θα πρέπει να είναι η κατάλληλη διατροφή για την πάθησή τους. Οι ειδικοί σε αυτό το θέμα συμφωνούν ότι δεν υπάρχει κάποιο πρότυπο γεύμα ή ένα συγκεκριμένο διατροφικό πλάνο που να ταιριάζει σε όλους τους ασθενείς με διαβήτη και να καλύπτει όλες τις ανάγκες τους.

Συνεπώς τονίζεται ότι οι διατροφικές συστάσεις που ακολουθούν αποτελούν μόνο γενικές οδηγίες για όλα τα άτομα με διαβήτη (τύπου Ι ή ΙΙ) ως ένα απαραίτητο στοιχείο του συνολικού θεραπευτικού τους σχεδίου. 

1. Καταναλώνετε ημερησίως τόσες θερμίδες όσες χρειάζονται για να επιτύχετε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος και να διατηρήσετε σταθερό αυτό το βάρος. 
2. Σχεδιάστε το καθημερινό σας πρόγραμμα ώστε να καταναλώνετε 3 κύρια γεύματα και 2-3 ενδιάμεσα σνακ. Με αυτό τον τρόπο το ζάχαρο διατηρείται σε σταθερά επίπεδα μέσα στην ημέρα και δεν παρουσιάζει απότομες διακυμάνσεις.
3. Δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη αναλογία πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών οπότε το καθημερινό διαιτολόγιο θα πρέπει να είναι εξατομικευμένο και να βασίζεται στις συνήθειες, στις προτιμήσεις και στους θεραπευτικούς στόχους του κάθε ασθενή.
4. Όσον αφορά τους υδατάνθρακες αυτοί θα πρέπει να είναι κυρίως σύνθετοι, δηλαδή ο ασθενής θα πρέπει να προτιμά ψωμί, ζυμαρικά και δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, γαλακτοκομικά, λαχανικά και φρούτα και να αποφεύγει τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη ή υποκατάστατα αυτής.
5. Για την αποφυγή υπογλυκαιμίας υδατάνθρακες θα πρέπει να υπάρχουν σε κάθε γεύμα.
6. Η ποσότητα των φυτικών ινών συστήνεται να είναι μεγαλύτερη απο 20 γραμμάρια/ημέρα.
7. Τα λιπαρά θα πρέπει να ανέρχονται περίπου στο 30% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης. Οι ασθενείς με διαβήτη καλό είναι να αποφεύγουν τα κορεσμένα λιπαρά (κόκκινο κρέας, πλήρη γαλακτοκομικά) και να προτιμούν το ελαιόλαδο ως βασική λιπαρή ύλη στο μαγείρεμα και στις σαλάτες. Συστήνεται επίσης αποφυγή των έτοιμων επεξεργασμένων τροφίμων καθώς είναι πλούσια σε trans λιπαρά.
8. Τα άτομα με διαβήτη συστήνεται να καταναλώνουν μέτρια ποσότητα πρωτεϊνης και να επιλέγουν περισσότερο πρωτεϊνούχα τρόφιμα χωρίς λιπαρά (κοτόπουλο, ψάρι, όσπρια).
9. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας στα άτομα με διαβήτη γι αυτό συστήνεται μικρή εώς μέτρια κατανάλωση και πάντα μετά την λήψη φαγητού.

Ο σχεδιασμός του καθημερινού διαιτολογίου για ένα διαβητικό ασθενή θα πρέπει να εστιάζει στην επιλογή ποικιλίας τροφίμων με τη λιγότερο δυνατή επεξεργασία και στα κατάλληλα μεγέθη μερίδων για το κάθε άτομο ξεχωριστά. Επίσης πολύ σημαντικό είναι να λαμβάνονται υπ 'όψιν οι διατροφικές συνήθειες και οι προτιμήσεις των ασθενών, επειδή έτσι αυξάνεται η συμμόρφωσή τους στο προτεινόμενο πρόγραμμα.
Ειδικά για τα διαβητικά άτομα που λαμβάνουν φάρμακα ή βρίσκονται υπό αγωγή με ινσουλίνη, ο σχεδιασμός του διατροφικού πλάνου θα πρέπει να λαμβάνει υπ΄όψιν τους θεραπευτικούς στόχους που έχουν τεθεί, την ανταπόκριση στη θεραπεία, τη συμμόρφωση του ασθενή και την προθυμία του να συνεργαστεί με το θεράποντα ιατρό και το διατροφολόγο. 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc 

Βιβλιογραφία :

Evert B.A., Boucher J.L., Cypress M., et al. Nutrition Therapy Recommendations for the Management of Adults With Diabetes. Position Statement. Diabetes Care 2013, vol.36

Deed G., Barlow J., Kawol D., et al. Diet and Diabetes. Aust Fam Phys 2015, vol. 44 (5)

Ajala O., English P., Pinkney J. Systematic review and meta-analysis of different dietary approaches to the management of type 2 diabetes  Am J Clin Nutr 2013;97:505-16







 

Συνέχεια...

Μπάρες βρώμης με ξηρούς καρπούς

Φτιάξτε στο σπίτι εύκολα νόστιμες, υγιεινές μπάρες και γλιτώστε απο τα παντός είδους πρόσθετα των έτοιμων τυποποιημένων. Είναι ιδανικές για το πρωινό σας, το κολατσιό των παιδιών αλλά και για τους αθλητές ως ενδιάμεσο σνακ. Κάθε μπάρα αποδίδει περίπου (ανάλογα τα συστατικά που θα επιλέξετε) 250 θερμίδες.

Υλικά : (14 μπάρες)

 

1,5 φλιτζάνι πίτουρο βρώμης 
3/4 φλιτζ. αμύγδαλα ή φουντούκια ή καρύδια
1/2 φλιτζ. σταγόνες σοκολάτας (ή σταφίδες)
1/2 φλιτζ. μέλι 
2 κουταλιές ζάχαρη καστανή (ή μαύρη) 
1 κουταλιά κανέλα
4 κουταλιές ελαιόλαδο
λίγο αλάτι 

Εκτέλεση :

Ψιλοκόβετε τους ξηρούς καρπούς.

Σε μεγάλο μπρίκι (ή μικρό κατσαρολάκι) βάζετε το μέλι, τη ζάχαρη, την κανέλα, το ελαιόλαδο και λίγο αλάτι. Τοποθετείτε σε μέτρια φωτιά, ανακατεύετε καλά κι αφήνετε να πάρει μια βράση, πρέπει να γίνει ένα μίγμα σα σιρόπι.

Σε μπολ βάζετε τους ξηρούς καρπούς, τη βρώμη και τη σοκολάτα (ή τις σταφίδες), ανακατεύετε. Περιχύνετε με το σιρόπι, ανακατεύετε πολύ καλά να βραχεί όλο το μίγμα με το υγρό.

Σε ταψάκι στρώνετε λαδόκολλα κι απλώνετε καλά το μίγμα (σε σχήμα παραλληλόγραμμο), ισόπαχα σε όλη την επιφάνεια. Πατάτε λίγο να ενωθούν καλά τα υλικά, χαράσετε με κοφτερό μαχαίρι ώστε να σχηματιστούν 14 ισομεγέθεις μακρόστενες μπάρες.

Ψήνετε στους 170 βαθμούς στον αέρα για 10 λεπτά (ανάλογα το φούρνο σας, μπορεί να χρειαστεί λίγο περισσότερο). Το μίγμα θα πρέπει να είναι μαλακό, μην τις ψήσετε περισσότερο γιατί όταν κρυώσουν θα σφίξουν.

Βγάζετε απο το φούρνο μετά τα 10 λεπτά, κόβετε στα σημεία που έχετε χαράξει κι αφήνετε τις μπάρες να κρυώσουν. Φυλάσετε σε φαγητοδοχείο που κλείνει καλά, εκτός ψυγείου (ή στο ψυγείο το καλοκαίρι).  

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc 

Η συνταγή είναι παραλλαγή της συνταγής "Μπάρες βρώμης" (https://cookpad.com/gr/sintages/3086424-mpares-bromis)

Συνέχεια...

Όταν το παιδί δεν τρώει ψάρι…

Το ψάρι είναι ένα τρόφιμο απολύτως απαραίτητο για τα παιδιά αφού περιέχει πρωτεϊνη υψηλής βιολογικής αξίας, βιταμίνες αλλά και τα αναγκαία ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία είναι αναγκαία για τη σωστή ανάπτυξη, ιδιαίτερα του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Οι συστάσεις αναφέρουν ότι τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν ψάρι 2 φορές την εβδομάδα. Δυστυχώς όμως λίγα παιδιά στις μέρες μας καλύπτουν αυτή την ποσότητα. Τα περισσότερα δεν το προτιμούν ενώ κάποια άλλα δε θέλουν ούτε να το δοκιμάσουν...Τι μπορεί να φταίει γι αυτό και πως μπορούμε να πείσουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το ψάρι;

Πιθανές αιτίες για την αποφυγή ψαριού

• Δεν αγοράζετε και δε μαγειρεύετε συχνά ψάρι στο σπίτι. Τα παιδιά συνήθως προτιμούν τρόφιμα τα οποία είναι οικεία και χρησιμοποιούνται στην κουζίνα τακτικά.
• Δεν τρώνε ψάρι οι γονείς, τα αδέρφια είτε τα άτομα που φροντίζουν το παιδί. Γνωρίζετε καλά ότι αποτελείτε πρότυπο για το παιδί σε όλους τους τομείς, άρα και στο φαγητό. Μην περιμένετε να δοκιμάσει το παιδί ψάρι αν εσείς το απεχθάνεστε.
• Προηγούμενη κακή εμπειρία. Αν κάποια στιγμή δοκίμασε ψάρι το παιδί και βρήκε ένα κόκκαλο ή λέπι ή δέρμα το πιθανότερο είναι να φοβάται να ξαναφάει.
• Αντιλήψεις για το ψάρι. Εάν πιστεύετε ότι το ψάρι είναι μια "δύσκολη" τροφή (ακριβή τιμή, χρονοβόρο στο καθάρισμα και το μαγείρεμα, δεν προσφέρει κορεσμό, δεν είναι νόστιμο κ.α.) τότε το παιδί πιθανότατα να υιοθετήσει αυτές τις απόψεις και να αποστραφεί το ψάρι πριν ακόμα το δοκιμάσει.

Τι μπορείτε να κάνετε

• Επιλέξτε φιλέτο ψαριού χωρίς κόκκαλο ή ζητήστε απο τον ψαρά να σας καθαρίσει και να φιλετάρει το ψάρι, οι περισσότεροι το κάνουν !
• Μαγειρέψτε και σερβίρετε το ψάρι μαζί με άλλα αγαπημένα τρόφιμα του παιδιού π.χ. τηγανιτές πατάτες ή τραγανά λαχανικά ή βάλτε το ψάρι σε σάλτσα για ζυμαρικά.
• Προσέχετε να μην στεγνώσει και σκληρύνει το ψάρι στο μαγείρεμα, τα στεγνά τρόφιμα απωθούν τα παιδιά ούτως ή άλλως. Μη μαγειρεύετε δεύτερο φαγητό, όταν στο τραπέζι υπάρχει εναλλακτική λύση φυσικά και η επιλογή των παιδιών είναι προφανής!
• Βρείτε πρωτότυπες συνταγές. Για παράδειγμα φτιάξτε φιλέτο πανέ (βουτώντας το ψάρι διαδοχικά σε αλεύρι-αβγό-φρυγανιά) ή φτιάξτε μπιφτέκια απο ψάρι (δείτε τη συνταγή εδώ) και ψήστε τα στο φούρνο. Μην πείτε στο παιδί ότι είναι ψάρι, πιθανότατα δε θα το καταλάβει όταν το φάει!
• Δοκιμάστε να προσθέσετε στο φαγητό με το ψάρι μπαχαρικά για ν'αλλάξει λίγο η γεύση, π.χ. κάρυ, πάπρικα, κόκκινο γλυκό πιπέρι, ρίγανη κ.α. Μην το παρακάνετε στην ποσότητα γιατί οι έντονες γεύσεις μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Βάλτε επίσης μικρή ποσότητα μουστάρδας πάνω ή δίπλα απο το ψάρι.
• Επιλέξτε κάθε φορά διαφορετικό ψάρι, υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία κι αν δεν αρέσει στο παιδί ένα συγκεκριμένο ψάρι μπορεί άνετα να προτιμήσει κάποιο άλλο. Ωστόσο προσέξτε με τα ψάρια ανοικτών ωκεανών (ξιφίας, τόνος, σολομός κ.α.) επειδή συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες υδραργύρου. 

Σε κάθε περίπτωση μην απελπίζεστε και μην εγκαταλείπετε την προσπάθεια. Μπορεί να χρειαστεί να προσφέρετε στο παιδί 10 ή και περισσότερες φορές ένα γεύμα με ψάρι μέχρι να το δοκιμάσει ή να καταλήξει να το φάει. Εάν κατορθώσετε τελικά να τρώτε όλοι μαζί ως οικογένεια τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα ψάρι έχετε κάνει μια πολύ σημαντική αρχή.  

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc 

 

Συνέχεια...

Άναλος δίαιτα : πώς, πότε και γιατί

Το νάτριο είναι ένα απαραίτητο ιχνοστοιχείο για τον οργανισμό καθώς συμμετέχει σε πολλές λειτουργίες όπως στην ισορροπία των υγρών του σώματος και στη διατήρηση της ομοιόστασης των κυττάρων. Ωστόσο η υπερβολική κατανάλωση μέσω της δίαιτας συνδέεται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, έναν απο τους βασικούς παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Πολλές μελέτες έχουν δείξει συστηματικά ότι ακόμα και απουσία υπέρτασης η αυξημένη διαιτητική πρόσληψη νατρίου μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία αρκετών οργάνων και ιστών όπως τα αγγεία, η καρδιά, τα νεφρά αλλά και τμήματα του εγκεφάλου. 

Οι ανάγκες του οργανισμού σε νάτριο δεν ξεπερνούν τα 500mg/ημέρα. Παρόλα αυτά στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται πολύ μεγαλύτερη πρόσληψη νατρίου μέσω του αλατιού (το μαγειρικό αλάτι αποτελείται απο 40% νάτριο και 60% χλώριο). Υπολογίζεται ότι ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει ποσότητες της τάξης των 2-2,5g νατρίου/ημέρα ενώ η κατανάλωση μπορεί να φθάσει ή/και να ξεπεράσει τα 3-4g ημερησίως! Εάν αναλογιστούμε ότι 1 γραμμάριο αλατιού ισοδυναμεί με 0,4 γραμμάρια νατρίου, καταλαβαίνουμε ότι η πρόσληψη αλατιού ξεπερνά κατά πολύ τις ανάγκες του οργανισμού.

Με δεδομένο ότι η μείωση της πρόσληψης νατρίου έχει ως αποτέλεσμα σημαντική ελάττωση της αρτηριακής πίεσης, όπως υποστηρίζεται απο πλήθος μελετών, είναι σημαντικό τα άτομα με ευαισθησία στην πρόσληψη αλατιού να το περιορίσουν στο καθημερινό τους διαιτολόγιο. Εκτός απο τα άτομα με υπέρταση περιορισμό στη χρήση αλατιού χρειάζεται να κάνουν και άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια, μειωμένη νεφρική λειτουργία αλλά και ασθενείς που λαμβάνουν κορτιζόνη. Τα αποτελέσματα αρκετών μελετών δείχνουν ότι η μείωση της πρόσληψης αλατιού έχει όφελος ακόμα και σε άτομα με όχι τόσο σημαντικά προβλήματα υγείας. Εφ όσον λοιπόν η υπερβολική πρόσληψη νατρίου έχει τόσες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μπορεί να συσταθεί περιορισμός στη χρήση αλατιού στο συνολικό πληθυσμό ως μέτρο πρόληψης και προστασίας της υγείας. 

Πρακτικές συμβουλές για τη μείωση του αλατιού :

• Αποφύγετε παντός είδους έτοιμες επεξεργασμένες τροφές και έτοιμα προπαρασκευασμένα γεύματα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 70% της συνολικής πρόσληψης αλατιού προέρχεται απο τυποποιημένα κι επεξεργασμένα τρόφιμα.
• Επιλέξετε τρόφιμα με την ένδειξη "χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο", "μειωμένο νάτριο" ή "χωρίς Na ή αλάτι". 
• Αποφύγετε τυριά, αλλαντικά και τρόφιμα συντηρημένα σε άλμη, τρόφιμα σε κονσέρβα, παστά ή καπνιστά τρόφιμα-όλα περιέχουν σημαντικές ποσότητες αλατιού.
• Αποφύγετε το ψωμί και τα αρτοσκευάσματα (φρυγανιές, παξιμάδια, κράκερ, κριτσίνια, πίτες κ.α.) αφού περιέχουν αρκετό αλάτι. Προτιμήστε τα αντίστοιχα με την ένδειξη "χωρίς αλάτι", υπάρχουν αρκετές εταιρείες πλέον που προσφέρουν τέτοια προϊόντα.
• Προτιμήστε το σπιτικό φαγητό, χρησιμοποιώντας φρέσκα λαχανικά, νωπά κρέατα και ψάρια, όσπρια, αβγά, ρύζι, ζυμαρικά, πατάτες. Νοστιμίστε το φαγητό σας με λεμόνι, ξύδι και φυσικά αρωματικά βότανα (ρίγανη, θυμάρι, βασιλικό, μαϊντανό, δυόσμο κ.α.)
• Αποφύγετε τα έτοιμα γλυκίσματα, ακόμα και τα γλυκά περιέχουν υπολογίσιμες ποσότητες αλατιού.
• Όταν τρώτε έξω προτιμήστε φαγητά που προετοιμάζονται εκείνη τη στιγμή (κρέατα και ψάρια "της ώρας", ομελέτες, σαλάτες, ζυμαρικά) και ζητήστε να μην προσθέσουν αλάτι στη μερίδα σας.  

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία :

Farquhar W.B., Edwards D.G., et al. Dietary Sodium and Health: More Than Just Blood Pressure. J Am Coll Cardiol 2015;65(10):1042-1050

Aburto N. J., Ziolkovska A., et al. Effect of lower sodium intake on health:systematic review and meta-analysis. BMJ 2013;346:f1326 

Liem G.D., Miremadi F.,  Keast R.S.J. Reducing Sodium in Foods:The Effect on Flavor. Nutrients 2011;3:694-711

Συνέχεια...