Λιπομέτρηση:τι είναι, πως γίνεται, πότε είναι απαραίτητη

Τι είναι η λιπομέτρηση ;

Η λιπομέτρηση είναι μια εξέταση που πραγματοποιείται με σκοπό να μετρηθεί και να αξιολογηθεί το λίπος που υπάρχει στο σώμα. Ταυτόχρονα με τη μέτρηση του λίπους η συγκεκριμένη εξέταση μπορεί να μας δείξει και κάποιες άλλες σημαντικές παραμέτρους, όπως είναι η μυϊκή και η οστική μάζα, το ποσοστό νερού στο σώμα μας, οι καύσεις του οργανισμού μας κ.α.

Για ποιό λόγο γίνεται ;

Επειδή το αυξημένο λίπος στο σώμα μας, ακόμα κι όταν φαινομενικά βρισκόμαστε στα φυσιολογικά κιλα, είναι παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση πολλών ασθενειών και δημιουργεί προβλήματα υγείας, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν βρισκόμαστε μέσα στα φυσιολογικά όρια. 

Γι αυτό η λιπομέτρηση είναι μια διαδικασία απαραίτητη για όσους έχουν επιπλέον κιλά. Στην περίπτωση που ακολουθήσει κάποιος ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους η λιπομέτρηση επαναλαμβάνεται τακτικά για να διαπιστωθεί εάν το βάρος που χάνεται είναι λίπος ή όχι. Ακριβώς για τον ίδιο λόγο χρειάζεται να κάνει λιπομέτρηση ένας αθλητής που θέλει να αυξήσει τη μυϊκή του μάζα. Επιπλέον, επειδή η σύσταση του σώματος είναι ιδιαίτερα σημαντική στον αθλητισμό (αφού σχετίζεται άμεσα με την αθλητική απόδοση) κάθε ασκούμενος οφείλει να γνωρίζει το ποσοστό λίπους και μυϊκής μάζας στο σώμα του. 

Πώς γίνεται ;

Υπάρχουν αρκετοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να υπολογιστεί το λίπος σώματος, στην πράξη όμως χρησιμοποιούνται κυρίως τρεις:

1. Δερματοπτυχομέτρηση: Για τον προσδιορισμό του λίπους με αυτή τη μέθοδο χρησιμοποιείται ένα ειδικό όργανο, το δερματοπτυχόμετρο, ένα εργαλείο που μοιάζει με τσιμπίδα. Με αυτό μετράται το πάχος των πτυχών του δέρματος σε συγκεκριμένα σημεία και κατόπιν με τη βοήθεια εξισώσεων αναφοράς υπολογίζεται το συνολικό λίπος σώματος. Η μέθοδος απαιτεί εξειδίκευση κι εμπειρία απο τον επιστήμονα που διεξάγει τη μέτρηση κι έχει το μειονέκτημα ότι υπολογίζει μόνο το λίπος (όχι μυϊκή-οστική μάζα, νερό σώματος, καύσεις κλπ). Επίσης δεν είναι κατάλληλη μέθοδος για άτομα με μεγάλο βαθμό παχυσαρκίας.
2. Βιοηλεκτική εμπέδηση : Είναι μια απλή, εύκολη και γρήγορη διαδικασία κατά την οποία το άτομο είτε ξαπλώνει σε ενα κρεβάτι και συνδέεται με ηλεκτρόδια στο χέρι και στο πόδι είτε στέκεται όρθιο πατώντας πάνω σε λιπομετρητή με ηλεκτρόδια κρατώντας στο χέρι του τμήμα της συσκευής με αντίστοιχα ηλεκτρόδια. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα κύκλωμα του μετρητή με το σώμα μέσα απο το οποίο διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα μικρής ισχύος. Επειδή το ρεύμα έχει διαφορετική αντίσταση στο νερό και στο λίπος του σώματος με τη βοήθεια εξισώσεων στο εσωτερικό του λιπομετρητή (που λαμβάνουν υπ' όψιν την αντίσταση) είναι δυνατό να εκτιμηθεί το ποσοστό λίπους, η μϋική μάζα, το ποσοστό νερού, οι καύσεις κ.α.
3. D.E.X.A. (Dual Energy X ray Absorptiometry). Είναι κι αυτή μια απλή κι εύκολη διαδικασία. Η μέθοδος της Διπλής Ενέργειας Φωτονιακής Απορροφησιομέτρησης σχεδιάστηκε αρχικά για να υπολογίζει την οστική μάζα, αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο χρησιμοποιείται σήμερα στην πράξη. Το άτομο ξαπλώνει σε ένα μηχάνημα για 10-20 λεπτά και γίνεται ολόσωμη ανάλυση μυϊκής και οστικής μάζας και φυσικά σωματικού λίπους. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι η μεγάλη ακρίβεια στις μετρήσεις (θεωρείται η μέθοδος αναφοράς) αλλά και η τμηματική ανάλυση, δηλαδή υπάρχουν στοιχεία για κάθε τμήμα του σώματος ξεχωριστά. Το βασικό μειονέκτημα είναι το υψηλό κόστος καθώς το μηχάνημα στοιχίζει αρκετά, οπότε είναι διαθέσιμο μόνο σε ειδικά διαγνωστικά κέντρα, σε νοσοκομεία και σε ερευνητικά ιδρύματα.

Τι να προσέξετε

Επειδή οι μετρήσεις επηρεάζονται πολύ απο την κατάσταση υδάτωσης του σώματος θα πρέπει να αποφεύγονται δραστηριότητες που επιδρούν στο νερό σώματος. Έτσι, για να είναι αξιόπιστα τα αποτελέσματα της λιπομέτρησης θα πρέπει 3 ώρες πριν τη μέτρηση να είστε νηστικοί, να έχετε αποφύγει τον καφέ, το αλκοόλ και την έντονη άσκηση. Επίσης όταν οι γυναίκες βρίσκονται στην έμμηνο ρύση ή σε εγκυμοσύνη δε μπορεί να πραγματοποιηθεί η μέτρηση. 

Επιπλέον, για λόγους ασφάλειας, όσοι έχουν κάποιο μεταλλικό αντικείμενο ενσωματωμένο  (π.χ. βηματοδότη) θα πρέπει να αποφεύγουν τη μέτρηση.  

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Αναφορές :   

Duren DL., et al. Body Composition Methods:Comparisons and Interpretation. J Diabetes Sci Technol 2008;2(6):1139-1146

Wells JK., Fewtrell MS. Measuring body composition. Arch Dis Child 2006;91(7):612-617