Δίαιτα και IQ στα παιδιά, υπάρχει συσχέτιση ;

Η πνευματική ανάπτυξη των παιδιών επηρεάζεται απο πολλούς και ποικίλους παράγοντες, μεταξύ των οποίων και η διατροφή. Πολλά στοιχεία της διατροφής είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία κι επηρεάζουν τη μάθηση. Απο την άλλη έχουν ερευνηθεί αρκετά συστατικά της διατροφής σχετικά με την πιθανή τους επίδραση στο IQ στην παιδική ηλικία. Τα κυριότερα απο αυτά  είναι το μητρικό γάλα, τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, κάποιες βιταμίνες, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το ιώδιο. 

Μητρικό γάλα

Είναι γενικώς αποδεκτή η άποψη ότι παιδιά που θηλάζουν είναι πιο έξυπνα αλλά οι μελέτες δεν έχουν καταλήξει ακόμα για το αν αυτό οφείλεται αποκλειστικά στα συστατικά του μητρικού γάλακτος. Οι περισσότεροι ερευνητές αναφέρουν ότι η υψηλότερη απόδοση των παιδιών (τα οποία θήλασαν ως βρέφη) στα τεστ ευφυίας οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ανεπτυγμένο IQ των μαμάδων τους και στη γενικότερη καλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γονέων παρά στο μητρικό γάλα αυτό καθεαυτό. Έτσι τελικά, ο μητρικός θηλασμός έχει μικρή και όχι σημαντική επίδραση στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών, διακρίνεται όμως ούτως ή άλλως για τα οφέλη του στη γενικότερη υγεία των παιδιών, όπως έχει αποδειχθεί επανειλημμένως. 

Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα

Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, κυρίως το δοκοσανοεξανοϊκό (DHA) και το αραχιδονικό οξύ (ΑΑ), είναι απολύτως απαραίτητα για την ομαλή πνευματική ανάπτυξη των παιδιών και συμβάλλουν στη διαδικασία της μάθησης και στη μνήμη. Μελέτες σε υγιή παιδιά έχουν δείξει προβλήματα συμπεριφοράς και δυσκολίες στη μάθηση όταν το DHA απουσίαζε απο τη διατροφή τους. Παρόλα ταύτα όταν δόθηκε συμπληρωματικά DHA στα παιδιά δεν παρουσίασαν βελτίωση στα ειδικά τεστ ευφυίας. Επιπλέον, παιδιά απο μητέρες που έλαβαν συμπλήρωμα ω-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού δεν παρουσίασαν καμία διαφορά στην πνευματική ανάπτυξη σε σχέση με παιδιά των οποίων οι μητέρες δεν είχαν λάβει αντίστοιχο συμπλήρωμα.

Βιταμίνες

Η έλλειψη βιταμινών στη δίαιτα των παιδιών είναι δυνατόν να επηρεάσει τη φυσιολογική πνευματική τους ανάπτυξη. Μελέτες έχουν δείξει ότι σε παιδιά με εξαιρετικά ανεπαρκή σε βιταμίνες δίαιτα η λήψη πολυβιταμινούχου σκευάσματος βελτίωσε τις γνωσιακές τους λειτουργίες, αναστρέφοντας τις δυσμενείς επιπτώσεις της κακής διατροφικής κατάστασης. Όμως δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι υγιή παιδιά που τρέφονται σωστά μπορούν να ωφεληθούν διανοητικά εάν πάρουν διατροφικό συμπλήρωμα βιταμινών.

Σίδηρος

Η έλλειψη σιδήρου στα παιδιά επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και μπορεί να προκαλέσει νοητική υστέρηση αν η αναιμία εμφανιστεί σε μικρή ηλικία και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Αντιθέτως σε παιδιά που δεν εμφανίζουν αναιμία το να λάβουν επιπλέον σίδηρο μέσα απο τις τροφές ή ως συμπλήρωμα δε θα κάνει διαφορά στην πνευματική τους απόδοση. 

Ψευδάργυρος-Ιώδιο

Όσον αφορά το ιώδιο τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η έλλειψη ιωδίου είναι η κύρια αιτία νοητικής υστέρησης στην παιδική ηλικία. Ειδικά όταν η έλλειψη ιωδίου εμφανιστεί στο έμβρυο οι πνευματικές και νευρικές ανωμαλίες που προκύπτουν είναι μη αναστρέψιμες. Μελέτες σε παιδιά των οποίων οι μητέρες έλαβαν ιώδιο πριν ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έδειξαν υψηλότερα επίπεδα IQ σε σχέση με τα παιδιά απο μητέρες που δεν είχαν λάβει συμπλήρωμα ιωδίου. 

Ο ψευδάργυρος είναι ακόμα ένα ιχνοστοιχείο που σχετίζεται με την ομαλή πνευματική ανάπτυξη και η έλλειψή του μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στη διανοητική κατάσταση. Ωστόσο παιδιά υγιή που έλαβαν συμπλήρωμα ψευδαργύρου δεν παρουσίασαν βελτιωμένη πνευματική απόδοση.  

Συμπέρασματα

Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι ελλείψεις συγκεκριμένων συστατικών απο τη δίαιτα οδηγούν σε αρνητικές συνέπειες όσον αφορά στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Απο την άλλη, δε φαίνεται να υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό που να μπορεί να λάβει ένα παιδί που βρίσκεται σε καλή διατροφική κατάσταση και αυτό το συστατικό να βελτιώσει την ευφυία του. Αυτό θα επιθυμούσαν ίσως πολλοί γονείς για τα παιδιά τους, ωστόσο οι επιστημονικές μελέτες δεν υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση.
Συνεπώς το να καθοδηγούνται τα παιδιά προς μια σωστή διατροφή που να περιλαμβάνει μια ποικιλία απο τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας είναι η καλύτερη οδηγία που θα μπορούσε κανείς να δώσει στους γονείς ούτως ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή διανοητική κατάσταση των παιδιών.
 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία :

Nyaradi A., Li J., Hickling S., et al. The role of nutrition in children's neurocognitive development, from pregnancy through childhood. Frontiers in Human Neuroscience 2013 vol. 7, 97

Bellisle F. Effects of diet on behaviour and cognition in children. British Journal of Nutrition 2004;92(Suppl. 2):S227-S232

Walfisch A., Sermer C., et al. Breast milk and cognitive development-the role of confounders:a systematic review. BMJ Open 2013;3:e003259

Horta B., Mola L.C., Victora C.G. Breastfeeding and intelligence:a systematic review and meta-analysis. Acta Paediatrica. 2015;104:pp 14-19
 
Bougma K., Aboud F.E., et al. Iodine and Metal Development of Children 5 Years Old and Under: A Systematic Review And Meta-Analysis. Nutrients 2013;5:1384-1416

Kuratko N.C., Barrett E.C., et al. The Relationship of Docosahexaenoic Acid (DHA) with Learning and Behavior in Healthy Children:A Review Nutrients 2013;5:2777-2810