Να δώσω κανονικό ή φυτικό γάλα στο παιδί;

Τα φυτικά γάλατα εμφανίζονται όλο και συχνότερα στην αγορά τα τελευταία χρόνια και οι κατασκευαστές τους υποστηρίζουν ότι είναι πιο υγιεινά από το αγελαδινό γάλα, οπότε αποτελούν μια άριστη εναλλακτική λύση. 

Με δεδομένο το σκεπτικισμό που υπάρχει γύρω από το γάλα (εάν είναι ασφαλές ή αυξάνει τον κίνδυνο για διάφορες παθήσεις...), οι γονείς συχνά αναρωτιούνται αν τα φυτικά γάλατα είναι κατάλληλα για τα παιδιά τους και αν αυτά μπορούν να αντικαταστήσουν το κλασικό γάλα.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα φυτικών γαλάτων αποτελούν το γάλα αμυγδάλου, το γάλα σόγιας, το γάλα καρύδας και το γάλα ρυζιού. 
Πιο σωστά τα προϊόντα αυτά θα πρέπει να ονομάζονται "ροφήματα" καθώς το γάλα είναι το υγρό λευκού χρώματος που προκύπτει από το μαστό κάποιου θηλαστικού ζώου. Συνεπώς, είναι δύο τελείως διαφορετικά τρόφιμα.

Ποιές οι διαφορές μεταξύ του ζωικού και του φυτικού γάλακτος; 

Εάν παρατηρήσουμε προσεκτικά την ανάλυση των δυο προϊόντων θα δούμε ότι το ζωικό γάλα υπερέχει κατά πολύ σε θρεπτική αξία, σε σχέση με τα υπόλοιπα. 

Πιο αναλυτικά, το αγελαδινό γάλα περιέχει πρωτεϊνη υψηλής βιολογικής αξίας, υδατάνθρακες, απαραίτητα λιπαρά και άλλα έξι συστατικά (ασβέστιο, βιταμίνη Β12, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, φώσφορο, παντοθενικό οξύ) απολύτως απαραίτητα για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού. 

Τα συστατικά αυτά περιέχονται στο αγελαδινό γάλα σε ποσότητες που καλύπτουν τουλάχιστον το 10% των αναγκών του παιδιού. Αντίθετα, το γάλα σόγιας περιέχει μόνο 2 από αυτά τα συστατικά (πρωτεϊνη, ασβέστιο) στην ίδια ποσότητα (>10% των αναγκών) ενώ το γάλα καρύδας και αμυγδάλου δεν έχει κανένα συστατικό που να καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού σε ποσοστό >10%. 

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μια μερίδα αγελαδινού γάλακτος περιέχει 8 γραμμάρια πρωτεϊνης, μια μερίδα γάλακτος σόγιας 7 γραμμάρια πρωτεϊνης ενώ τα γάλατα αμυγδάλου, καρύδας και ρυζιού περιέχουν 1 μόλις γραμμάριο πρωτεϊνης ανά μερίδα (κι αυτή η πρωτεΪνη είναι χαμηλής βιολογικής αξίας). 
Επίσης τα φυτικά γάλατα περιέχουν ελάχιστες ποσότητες βιταμινών και ιχνοστοιχείων και για να είναι ισάξια η θρεπτική τους αξία σε σχέση με το ζωικό γάλα, θα πρέπει να εμπλουτιστούν σε αυτά τα συστατικά.

Επιπλέον στα φυτικά ροφήματα προστίθενται συχνά ζάχαρη ή/και άλλα συστατικά (αρωματικές ύλες και χρωστικές) προκειμένου να βελτιωθεί η εμφάνιση και η γεύση τους και να γίνουν έτσι πιο ελκυστικά προς κατανάλωση.

Φυτικά γάλατα και υγιής ανάπτυξη

Οι λιγοστές μελέτες που είναι διαθέσιμες δείχνουν ότι η ανάπτυξη των παιδιών που καταναλώνουν αποκλειστικά φυτικά γάλατα υπολείπεται σε σχέση με αυτή των παιδιών που τρέφονται με κανονικό γάλα. 

Συγκεκριμένα σε μια μελέτη σε 5034 παιδιά ηλικίας 24-72 μηνών φάνηκε ότι τα παιδιά που έπιναν φυτικό ρόφημα είχαν χαμηλότερο ανάστημα σε σχέση με εκείνα που έπιναν ζωικό γάλα. Μια άλλη μελέτη σε 2831 παιδιά έδειξε ότι τα παιδιά που έπιναν φυτικό γάλα είχαν μικρότερα επίπεδα βιταμίνης D σε σχέση με εκείνα που κατανάλωναν ζωικό γάλα. 

Επιπλέον, αρκετές μελέτες δείχνουν ότι όσα παιδιά δεν πίνουν ζωικό γάλα (και γενικότερα δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα) δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες τους σε πρωτεϊνη, μαγνήσιο και βιταμίνες Α, D, B12. 

Συμπερασματικά...

Τα φυτικά γάλατα δε μπορούν να αποτελέσουν μια καλή εναλλακτική για το ζωικό γάλα και δε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του αγελαδινού γάλακτος στην παιδική ηλικία, αφού η σύστασή τους είναι πολύ διαφορετική από το κοινό γάλα κι ενδέχεται να επηρεαστεί σημαντικά η ανάπτυξή τους.

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία:

Schuster M., et al. Comparison of the Nutrient Content of Cow's Milk and Nondairy Milk Alternatives:What's the Difference? Nutrition Today 2018;53(4):153-159

Vanga SK, Raghavan V. How well do plant based alternatives fare nutritionally compared to cow's milk? J Food Sci Technol 2018;55(1):10-20

Morency ME., et al. Association between noncow milk beverage consumption and childhood height. Am J Clin Nutr 2017;106(2):597-602

Lee GJ., et al. Consumptiom of non-cow's milk beverages and serum vitamin D levels in early childhood. CMAJ 2014;186(17)