Τα λιπαρά κάνουν καλό ή κακό στα παιδιά;

Το λίπος που υπάρχει στα τρόφιμα θεωρείται απο πολλούς ως κακό μέχρι κι επικίνδυνο. Οπότε κάποιοι το αποφεύγουν πάση θυσία κι επιλέγουν να το μειώσουν δραστικά στο καθημερινό τους τραπέζι. Ειδικά οι γονείς ανησυχούν πολλές φορές για το πώς θα επηρεάσει το λίπος την ανάπτυξη των παιδιών κι αναρωτιούνται αν τελικά χρειάζονται τα λιπαρά στη διατροφή του παιδιού ή αν είναι περιττά ή βλαβερά.

Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Δηλαδή απο τη μια τα λιπαρά είναι απολύτως απαραίτητα στην παιδική διατροφή αλλά απο την άλλη μπορεί να βλάψουν και την υγεία. Το πότε συμβαίνει το ένα και πότε το άλλο εξαρτάται απο την ποσότητα αλλά κυρίως την ποιότητα των λιπαρών που προσλαμβάνουν τα παιδιά μέσα απο τα διάφορα τρόφιμα.

Κατηγορίες λιπαρών

1. Κορεσμένα: Βρίσκονται κυρίως στα ζωικά τρόφιμα (πλήρη γαλακτοκομικά, κρέας πλούσιο σε λίπος, βούτυρο) αλλά και σε κάποια φυτικά τρόφιμα (λάδι καρύδας κ.α. ). 
2. Πολυακόρεστα : Υπάρχουν στα ψάρια, στους ξηρούς καρπούς, στα φυτικά λάδια (ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο κ.α.), στους διάφορους σπόρους (ηλιόσπορος, κολοκυθόσπορος κ.α.) και στο αβοκάντο.
3. Μονοακόρεστα: Είναι τα λιπαρά που περιέχονται κυρίως στο ελαιόλαδο
4. Trans λιπαρά: Προκύπτουν κατά τη βιομηχανική επεξεργασία των τροφίμων οπότε τα συναντάμε στα έτοιμα τυποποιημένα τρόφιμα του εμπορίου (διάφορα σνακ και γλυκίσματα όπως μπισκότα, τσίπς, κρουασάν, παγωτά κ.α., στο έτοιμο προπαρασκευασμένο φαγητό, στα τηγανιτά τρόφιμα κ.α.)
5. Ω-3 λιπαρά : Ανήκουν στην κατηγορία των πολυακόρεστων λιπαρών-λέγονται αλλιώς και "απαραίτητα" λιπαρά οξέα επειδή ο οργανισμός δε μπορεί να τα συνθέσει απο μόνος του και χρειάζεται να τα προσλάβει μέσω των τροφών. Τροφές πλούσιες σε ω 3 λιπαρά είναι τα λιπαρά ψάρια (σολομός, τόνος, σαρδέλα κ.α.), τα καρύδια, ο λιναρόσπορος κ.α.

Από τις κατηγορίες των λιπαρών τα κορεσμένα και τα trans λιπαρά έχει βρεθεί, σχεδόν σε όλες τις μελέτες, ότι είναι βλαβερά για την υγεία καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών ασθενειών στην παιδική ηλικία αλλά και μετέπειτα στην ενήλικο ζωή. 

Από την άλλη, τα πολυακόρεστα και κυρίως τα ω 3 λιπαρά αλλά και τα μονοακόρεστα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα για τον οργανισμό (ειδικά για τα παιδιά) και προστατεύουν την υγεία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Γιατί είναι απαραίτητα τα λιπαρά στα παιδιά

• Παρέχουν συμπυκνωμένη ενέργεια για να υποστηριχθούν οι αυξημένες ανάγκες των παιδιών λόγω ανάπτυξης
• Είναι απολύτως απαραίτητα για την απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών
• Αποτελούν συστατικά όλων των κυττάρων του σώματος-ειδικότερα ο εγκέφαλος αποτελείται κυρίως απο λιπαρά οξέα...
• Συμβάλλουν στο σχηματισμό των ορμονών
• Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα είναι αναγκαία για την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού και του νευρικού συστήματος 
• Τα λιπαρά συνδέονται με καλύτερη γνωστική λειτουργία, βελτιωμένη μνήμη και όραση ενώ η έλλειψη τους μπορεί να οδηγήσει σε νοητική υστέρηση

Πότε βλάπτουν τα λιπαρά

Η πρόσληψη των λιπαρών δημιουργεί προβλήματα στα παιδιά σε δύο περιπτώσεις: 

1) Όταν η ποσότητα των λιπαρών στη διατροφή των παιδιών είναι πολύ μεγάλη, ξεπερνάει δηλαδή το 35-40% των θερμίδων ημερησίως. Όσο ωφέλιμα και να είναι τα λιπαρά δεν παύουν να περιέχουν πολλές θερμίδες, άρα η υπερβολική πρόσληψη οδηγεί σε αύξηση του βάρους με τη μορφή λίπους οπότε οδηγούμαστε στις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας.

2) Όταν η αναλογία καλών και κακών λιπαρών διαταράσσεται. Δηλαδή στην περίπτωση που ένα παιδί τρώει συχνά φαγητά που περιέχουν κυρίως κορεσμένα και trans λιπαρά ενώ αποφεύγει τα πολυακόρεστα (και ειδικά τα απαραίτητα λιπαρά οξέα) τότε και δεν αναπτύσσεται όπως πρέπει και η υγεία του επηρεάζεται αρνητικά. Πολλές μελέτες έχουν δείξει μείωση της χοληστερίνης και της υπέρτασης στην παιδική ηλικία, όπως και μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου όταν μειώθηκε η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών.

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία :

Te Morenga L., Montez MJ. Health effects of saturated and trans-fatty acids intake in children and adolescents:Systematic review and meta-analysis. PLoS 2017;12(11):e0186672

Lee JH. Polyunsaturated Fatty Acids in Children. Pediatric Gastroenterology 2013;16(3):153-161

Meldrum S. Simmer K. Docosahexaenoic Acid and Neurodevelopmental Outcomes of Term Infants. Ann Nutr Metab 2016;69(suppl 1):22-28