Η δίαιτα στην ελκώδη κολίτιδα

Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια από τις λεγόμενες "φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου". Η άλλη νόσος που σχετίζεται με τη φλεγμονή στο έντερο είναι η νόσος Crohn, που έχει αρκετά κοινά με την ελκώδη κολίτιδα. Η βασική τους διαφορά είναι ότι η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει μόνο το παχύ έντερο ενώ στη νόσο του Crohn υπάρχουν βλάβες και στο λεπτό έντερο, στο στομάχι, ακόμα και στο στόμα. 

Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφείς διατροφικές συστάσεις για την ελκώδη κολίτιδα που να καλύπτουν όλους τους ασθενείς, οι πάσχοντες συχνά αναζητούν κι εφαρμόζουν κάποιες ειδικές δίαιτες που έχουν βρει στο διαδίκτυο κυρίως. 

Η βασική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας γίνεται με φαρμακευτική αγωγή και η διατροφή μπορεί να παίξει ένα συμπληρωματικό ρόλο. Βασικός στόχος της δίαιτας, όπως και των φαρμάκων, είναι να συμβάλλει στην ύφεση της νόσου και να προλάβει τις περιόδους έξαρσης αλλά και την εξέλιξη της νόσου γενικότερα. 

Διαταραχές θρέψης στους ασθενείς

Μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα εμφανίζουν υποθρεψία σε μεγάλο βαθμό. Τα συνηθέστερα χαρακτηριστικά είναι η απώλεια βάρους, η μειωμένη μυϊκή μάζα, η οστεοπενία και οι ελλείψεις σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. 

Βασικές αιτίες για την υποθρεψία είναι οι αυξημένες απώλειες θρεπτικών συστατικών (λόγω  της φλεγμονής στο έντερο, της διάρροιας και της ύπαρξης ενεργών συρριγίων), η μειωμένη πρόσληψη τροφής (λόγω ναυτίας, ελαττωμένης όρεξης και συχνών εμετών) και οι παρενέργεις των φαρμάκων (δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών). 

Συνήθεις διατροφικές πρακτικές των ασθενών 

Οι ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα συχνά τροποποιούν τη διατροφή τους όταν η νόσος βρίσκεται σε ύφεση, αποφεύγοντας συνήθως τα λιπαρά και πικάντικα φαγητά, τα φρούτα και τα λαχανικά, το γάλα και το αλκοόλ προκειμένου να αποφύγουν μια έξαρση της νόσου. Παρόλο που αυτοί οι περιορισμοί μπορεί να είναι ωφέλιμοι σε κάποιες περιπτώσεις εν τούτοις μπορεί να αποδειχθούν και επιζήμιες σε κάποιες άλλες. 

Επιπλέον, οι πάσχοντες δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δημοφιλείς δίαιτες και τις εφαρμόζουν χωρίς να ζητήσουν τη συμβουλή του γιατρού ή κάποιου ειδικού της διατροφής. Τέτοιες δίαιτες είναι για παράδειγμα η δίαιτα "ειδικών υδατανθράκων", η δίαιτα χωρίς λακτόζη, η "αντιφλεγμονώδης δίαιτα", η Παλαιολιθική δίαιτα κι άλλες παρόμοιες περιοριστικές δίαιτες. 

Στις δίαιτες αυτές αποκλείονται συγκεκριμένα τρόφιμα ή ολόκληρες ομάδες τροφίμων με τη λογική ότι εντείνουν τα συμπτώματα και προάγουν τη φλεγμονή οπότε εάν αφαιρεθούν απο την καθημερινή διατροφή η νόσος θα παραμείνει σε ύφεση. 

Όμως όταν αποκλείονται συγκεκριμένα τρόφιμα απο τη διατροφή τότε προκύπτουν σοβαρές ελλείψεις σε συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά με πολύ αρνητικές συνέπειες. Επιπλέον, στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να μη χρειάζεται να αποκλειστούν απο τη διατροφή οι "ύποπτες" τροφές. Για παράδειγμα εάν ο ασθενής παρατηρήσει ότι τον ενοχλεί το γάλα δεν είναι απαραίτητο να το διακόψει αλλά μπορεί να δοκιμάσει γάλα χωρίς λακτόζη.

Διατροφικές συμβουλές

Κατά τη διάρκεια έξαρσης της νόσου κάποια τρόφιμα μπορεί να ερεθίσουν το έντερο και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. Καλό είναι στην περίπτωση αυτή να αποφύγετε τα τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες (δημητριακά και ψωμί ολικής άλεσης, ξηροί καρποί κ.α.), τα πολύ λιπαρά τρόφιμα, τα γαλακτοκομικά που περιέχουν λακτόζη και το αλκοόλ. Επίσης περιορίστε σημαντικά την κατανάλωση γλυκών και γενικότερα ζάχαρης αλλά και την ευρεία χρήση μπαχαρικών στο φαγητό. Επιπλέον:

• τρώτε μικρά και συχνά γεύματα
• καταναλώνετε αρκετά υγρά καθόλη τη διάρκεια της ημέρας 
• χρησιμοποιήστε απλές τεχνικές μαγειρέματος (ψήσιμο, βράσιμο, ψήσιμο στον ατμό)
• κρατήστε ένα ημερολόγιο ώστε να θυμάστε ποιό τρόφιμο ενδεχομένως σας προξένησε έντονα συμπτώματα

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι δεν υπάρχει ένα γενικό πλάνο διατροφής που να ταιριάζει σε όλους τους ασθενείς. Γι αυτό η καλύτερη πρακτική είναι να ζητήσετε τη βοήθεια ενός διατροφολόγου, ο οποίος σε συνεργασία με το θεράποντα ιατρό θα σχεδιάσει ένα εξατομικευμένο διαιτολόγιο, που θα καλύπτει τις δικές σας προσωπικές ανάγκες.

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία

Durchschein F. Diet therapy for inflammatory bowel diseases:The established and the new. World J Gastroenterol.2016;22(7):2179-2194

Wedrychowicz A. Advances in nutritional therapy in inflammatory bowel diseases:Review World J Gastroenterol.2016;22(3):1045-1066

Limdi JK. Dietary practices and inflammatory bowel disease. Indian Journal of Gastroenterology 2018;37(4):284-292

Curro D. Probiotics, fibre and herbal medicinal products for functional and inflammatory bowel disorders. British Journal of Pharmacology 2017;174:1426-1449