Ως τροφική αλλεργία χαρακτηρίζεται η ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού σε ένα συγκεκριμένο τρόφιμο. Αυτή η ανεπιθύμητη αντίδραση έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία καθώς προκαλεί έντονα συμπτώματα, τα οποία εάν δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να γίνουν απειλητικά για τη ζωή.
Αλλεργία ή δυσανεξία;
Η τροφική αλλεργία συχνά συγχέεται με τη δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα, όμως δεν είναι το ίδιο πράγμα. Η βασική διαφορά είναι το γεγονός ότι στην τροφική αλλεργία όταν καταναλωθεί το ύποπτο τρόφιμο ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα, απελευθερώνονται στο αίμα συγκεκριμένες ουσίες (ισταμίνη, λευκοτριένια κ.α.) κι εμφανίζονται τότε συγκεκριμένα συμπτώματα. Ενώ στη δυσανεξία συνήθως υπάρχει μια αυξημένη ευαισθησία σε κάποιες τροφές λόγω δυσλειτουργίας του οργανισμού ή έλλειψης κάποιου ενζύμου (π.χ. έλλειψη της λακτάσης έχει ως αποτέλεσμα τη δυσανεξία στη λακτόζη). Στη δυσανεξία δεν εμπλέκεται το ανοσοποιητικό σύστημα, τα συμπτώματα είναι πολύ πιο ήπια κι αφορούν κυρίως το πεπτικό σύστημα (π.χ. δυσπεψία, διάρροια, εμετός).
Συνήθη αλλεργιογόνα-συμπτώματα
Τα τρόφιμα που συνήθως ενοχοποιούνται για τροφικές αλλεργίες είναι τα αβγά, τα οστρακοειδή, οι ξηροί καρποί, η σόγια. Επίσης η μουστάρδα, το λούπινο, το σουσάμι και το σέλινο έχουν αναγνωριστεί ως αλλεργιογόνες ουσίες στα τρόφιμα.
Τα συμπτώματα που βιώνει ο αλλεργικός σε ένα τρόφιμο προέρχονται από το πεπτικό, το αναπνευστικό σύστημα κι από το δέρμα. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν νευρολογικά συμπτώματα αλλά είναι σπανιότερα. Εμφανίζονται λίγα λεπτά ή λίγες ώρες μετά την κατανάλωση του "ύποπτου" τροφίμου.
Τα συνήθη συμπτώματα είναι πρήξιμο στο στόμα, στα χείλια, στο λαιμό, έντονος πόνος στην κοιλιά, εμετός, δυσκολία στην ομιλία ή/και στην αναπνοή, ταχυκαρδία, υπόταση και σε κάποιες περιπτώσεις λιποθυμία. Στο δέρμα μπορεί να εμφανιστεί έκζεμα, ατοπική δερματίτιδα, αγγειοοίδημα, κνίδωση (φαγούρα).
Διατροφικές συστάσεις
Προς το παρόν η μόνη διατροφική αντιμετώπιση της αλλεργίας στα τρόφιμα είναι ο αυστηρός αποκλεισμός του ύποπτου τροφίμου από τη δίαιτα. Αν και είναι μια σχετικά απλή οδηγία θεωρητικά στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί.
Τα άτομα που είναι αλλεργικά σε κάποια τρόφιμα θα πρέπει να προσέχουν πολύ τα συστατικά των τροφίμων που αγοράζουν. Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να ελέγχουν εξονυχιστικά τις λίστες με τα συστατικά των τροφίμων αλλά και τη διατροφική ετικέτα. Η χρήση των φράσεων "μπορεί να περιέχει" ή "μπορεί να περιέχει ίχνη" ή "παρασκευάζεται σε χώρο που μπορεί να περιέχει..." πάνω στις συσκευασίες των τροφίμων είναι μεν πολύ βοηθητική αλλά από την άλλη δεν είναι υποχρεωτική η αναγραφή τους σε όλα τα τρόφιμα. Γι αυτό όσοι έχουν τροφική αλλεργία θα πρέπει να έχουν πάντα στο νου τους την περίπτωση της επιμόλυνσης ενός τροφίμου με το ύποπτο τρόφιμο.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται όταν επισκέπτεται κάποιος αλλεργικός ένα εστιατόριο ή γενικότερα επιλέγει να φάει εκτός σπιτιού. Συνήθως οι επιμολύνσεις τροφίμων είναι πιο πιθανό να συμβούν σε Ασιατικά εστιατόρια, σε φούρνους ή σε μπουφέδες με διαφορετικά φαγητά.
Η εξαίρεση κάποιων τροφίμων από τη δίαιτα λόγω τροφικής αλλεργίας αυξάνει τον κίνδυνο ανεπάρκειας κάποιων άλλων συστατικών που σχετίζονται άμεσα με το ύποπτο τρόφιμο. Για παράδειγμα εάν υπάρχει αλλεργία στο γάλα πιθανό να υπάρχει ανεπάρκεια και στο ασβέστιο. Γι αυτό και τα άτομα με τροφική αλλεργία αλλά και οι οικογένειές τους χρειάζεται να ενημερωθούν από έναν διατροφολόγο για το πώς θα σχεδιάσουν ένα διαιτολόγιο που να είναι ισορροπημένο και θρεπτικά επαρκές, επιλέγοντας κατάλληλα υποκατάστατα για τα τρόφιμα που πρέπει να αποκλειστούν λόγω αλλεργίας.
Αθανασία Κακλαμάνου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
Βιβλιογραφία
Mazzocchi A., et al. The Role of Nutritional Aspects in Food Allergy:Prevention and Management. Nutrients 2017;9:850
Kulis M., et al. Diagnosis, Management, and Investigastional Therapies for Food Allergies. Gastroenterology 2015;148(6):1132-1142
Wright BL., et al. Clinical management of Food Allergy. Pediatr Clin North Am 2015;62(6):1409-1424
