Ορθορεξία: όταν η υγιεινή διατροφή γίνεται εμμονή...

Η ορθορεξία ανήκει στις διατροφικές διαταραχές, όπως και η ψυχογενής ανορεξία, η βουλιμία και η συναισθηματική υπερφαγία. Σχετικά πρόσφατα αναγνωρίστηκε ως διαταραχή, μόλις το 1997, ενώ τα διαγνωστικά κριτήρια προσδιορίστηκαν λίγα χρόνια αργότερα, το 2004. 

Το όνομά της προέρχεται απο τη σύνθεση των ελληνικών λέξεων "ορθός" και  "όρεξη" και περιγράφει ουσιαστικά τα άτομα που έχουν μια έντονη προσήλωση σε μια υγιεινή διατροφή, η οποία τους προκαλεί προβλήματα υγείας.

Χαρακτηριστικά της διαταραχής

Η ορθορεξία δε θα πρέπει να συγχέεται με την υγιεινή διατροφή, ως επιλογή για την προαγωγή και πρόληψη προβλημάτων υγείας. Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, απο τα οποία ένας ειδικός μπορεί να υποψιαστεί και να διακρίνει εάν κάποιος εμφανίζει ορθορεξία. 

Ειδικότερα, το άτομο που πάσχει απο ορθορεξία:

• ξοδεύει πολύ χρόνο για τη διατροφή του
• προγραμματίζει πολλές ημέρες πριν τα γεύματα του 
• κατηγοριοποιεί τα τρόφιμα σε "υγιεινά-κατάλληλα" (συνήθως είναι τρόφιμα και φαγητά χωρίς ζάχαρη & λιπαρά, βιολογικά τρόφιμα κλπ) και  "ανθυγιεινά-επικίνδυνα" (βιομηχανοποιημένα τρόφιμα κυρίως)
• καταναλώνει μόνο σπιτικό φαγητό και σχεδόν ποτέ δεν τρώει σε εστιατόριο, επειδή αμφισβητεί έντονα την ποιότητα των γευμάτων
• δεν απολαμβάνει το φαγητό καθώς αγωνιά υπέρμετρα για το αν αυτό είναι υγιεινό
• αν κι όταν τύχει να ξεφύγει απο τη συνήθη διατροφή του νιώθει μεγάλες ενοχές και τύψεις

Επιπλέον, τα άτομα που εμφανίζουν τη διαταραχή κρίνουν αυστηρά όσους δε συμμορφώνονται με τη δική τους αντίληψη για το φαγητό, πιστεύουν ότι συγκεκριμένα τρόφιμα μπορούν να θεραπεύσουν νοσήματα ενώ η αυτοεκτίμησή τους επηρεάζεται σχεδόν αποκλειστικά απο το αν τρέφονται υγιεινά ή όχι.  

Συνέπειες της ορθορεξίας

Το άτομο που πάσχει απο ορθορεξία κινδυνεύει να εμφανίσει διατροφικές ελλείψεις και υποσιτισμό-όσο περισσότερα τρόφιμα αποκλείει απο τη διατροφή του (επειδή τα θεωρεί ανθυγιεινά) τόσο ο κίνδυνος αυτός μεγαλώνει. 

Επίσης η ορθορεξία μπορεί να προκαλέσει ενδοκρινολογικές διαταραχές (οστεοπόρωση, διαταραχές του κύκλου στις γυναίκες, ηλεκτρολυτικές ανισορροπίες κα). Τέλος, η διαταραχή μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα για την εμφάνιση ψυχογενούς ανορεξίας. 

Προφανώς η ορθορεξία έχει ήπιες έως και σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις, ενώ δυνητικά μπορεί να ευθύνεται για την κοινωνική απομόνωση αλλά και για συμπτώματα κατάθλιψης. 

Διαχείριση της ορθορεξίας

Η ορθορεξία είναι προτιμότερο να προλαμβάνεται παρά να θεραπεύεται. Θα πρέπει ο ειδικός της ψυχικής υγείας και ο διατροφολόγος να εξηγούν στο άτομο που βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση της διαταραχής ότι η υγεία δεν εξαρτάται αποκλειστικά απο μια αυστηρά επιλεγμένη υγιεινή διατροφή. Επίσης, ότι δεν είναι απαραίτητο να καταναλώνει κανείς αποκλειστικά και μόνο συγκεκριμένα τρόφιμα για να είναι υγιής. Σκοπός είναι π πάσχων να πειστεί ούτως ώστε η διατροφή του να περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων κα φαγητών. 

Επιπλέον, η έγκυρη ενημέρωση σχετικά με την εφαρμογή ακατάλληλων προγραμμάτων διατροφής, την κατανάλωση επικίνδυνων για την υγεία σκευασμάτων που προωθούνται απο εμπόρους που δεν έχουν καμία επιστημονική κατάρτιση θα πρέπει να αποτελέσει μέριμνα και της πολιτείας. 

Όταν η διαταραχή έχει εμφανιστεί τότε θα χρειαστεί ψυχοθεραπευτική παρέμβαση σε συνεργασία με τη διατροφική εκπαίδευση ώστε το άτομο να αποκτήσει υγιή σχέση με το φαγητό. 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία

Kalra S., et al. Orthorexia nervosa. Recent Advances in Endocrinology 2020;70 (7)

Scarff JR. Orthorexia Nervosa:An Obsession With Health Eating. Fed Pract 2017;34(6):36-39

Strahler J., et al. Orthorexia nervosa: A behavioral complex or o psychological condition? Journal of Behavioral Addictions 2018;7(4):1143-1156