Τα αντιοξειδωτικά στη διατροφή μας:γιατί είναι τόσο απαραίτητα;

Τι είναι τα αντιοξειδωτικά;

Είναι κάποιες ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα είτε υπάρχουν φυσικά σε αυτά και (όπως δηλώνει η ονομασία τους) παρεμποδίζουν την οξείδωση. 

Γιατί είναι πολύτιμα;

Στον οργανισμό μας σχηματίζονται κάποια συστατικά (οι ελεύθερες ρίζες) ως αποτέλεσμα της αντίδρασης συγκεκριμένων ουσιών με το οξυγόνο. Όταν οι ελεύθερες ρίζες που παράγονται είναι περισσότερες απο αυτές που μπορεί να καταπολεμήσει ο οργανισμός, τότε προκαλείται το λεγόμενο οξειδωτικό στρες. Το οξειδωτικό στρες είναι υπεύθυνο, σύμφωνα με πολλές μελέτες, για τη γήρανση αλλά και για πλήθος ασθενειών, όπως είναι ο καρκίνος, ο διαβήτης, η αρθρίτιδα, διάφορα νευρολογικά αλλά κι αυτοάνοσα νοσήματα.

Οπότε η πρόσληψη αντιοξειδωτικών μέσω της διατροφής, μας προστατεύει σε μεγάλο βαθμό απο την οξείδωση και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης εκφυλιστικών νοσημάτων. 

Εκτός απο τον οργανισμό μας, οξείδωση συμβαίνει και στα τρόφιμα, γεγονός που μειώνει το χρόνο συντήρησης τους, οπότε παρατηρείται γρήγορα αλλοίωση. Έτσι, αντιοξειδωτικές ουσίες προστίθενται συχνά σε διάφορα τρόφιμα με στόχο να παρεμποδίσουν αυτή την ανεπιθύμητη αντίδραση και να παρατείνουν το χρόνο ζωής τους. 

Φυσικά ή συνθετικά αντιοξειδωτικά;

Τα αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στα φυτά στη φυσική τους μορφή χωρίζονται σε τρείς κυρίως κατηγορίες: τις φαινολικές ενώσεις, τις βιταμίνες και τα καροτενοειδή. Οι φαινολικές ενώσεις περιλαμβάνουν τις πολυφαινόλες, τις τανίνες και τα φλαβονοειδή. Παράλληλα με την αντιοξειδωτική τους δράση οι φαινολικές ενώσεις έχουν αντιμικροβιακές όσο και αντιμυκητιακές ιδιότητες. Απο την άλλη, οι πιο γνωστές αντιοξειδωτικές βιταμίνες είναι η C και η βιταμίνη E. Τέλος, τα καροτενοειδή εκτός απο αντιοξειδωτικές ιδιότητες χρησιμοποιούνται για να δώσουν και χρώμα στα τρόφιμα.  

Υπάρχουν και συνθετικά αντιοξειδωτικά, τα οποία έχουν ουσιαστικά το ρόλο του συντηρητικού οπότε οι καταναλωτές στέκονται πολλές φορές με δισταγμό απέναντί τους. Ωστόσο όλα τα συστατικά που προστίθενται στα τρόφιμα υπόκεινται κάτω απο αυστηρούς ελέγχους για να διαπιστωθεί ότι τηρούνται οι κανόνες που έχουν τεθεί. Όταν λοιπόν χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα στις συνιστώμενες συγκεντρώσεις θεωρούνται γενικά ασφαλή για κατανάλωση και δε θέτουν σε κίνδυνο την υγεία.

Πού υπάρχουν τα περισσότερα αντιοξειδωτικά;

Πηγές φαινολικών ενώσεων: Ελαιόλαδο, άγρια χόρτα, ρόδι, μπρόκολο, σταφύλι και σταφίδες, τσάι, καφές, κόκκινο κρασί, κακάο

Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνες C και E: εσπεριδοειδή, πιπεριές, πατάτες, ντομάτα, φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο κ.α.), ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια

Πλούσιες πηγές καροτενοειδών: αβγό, κόκκινα και πορτοκαλί φρούτα και λαχανικά (καρότο, κολοκύθα, γλυκοπατάτα, πιπεριές, καλαμπόκι κ.α.)

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία

Lourenco SC, et al. Antioxidants of Natural Plant Origins:From Sources to Food Industry Applications. Molecules 2019;24:4132

Franco R., et al. Antioxidants versus Food Antioxidant Additives and Food Preservatives. Antioxidants 2019;8:542

Aune D., et al. Dietary intake and blood concentrations of antioxidants and the risk of cardiovascular disease, total cancer, and all-cause mortality:a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Am J Clin Nutr 2018;108:1069-1091

Carlsen MH., et al. The total antioxidant content of more than 3100 food, beverages, spices, herbs and supplements used worldwide. Nutrition Journal 2010;9:3