Υπάρχει ειδική δίαιτα για τον αυτισμό;

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην  κοινωνική αλληλεπίδραση ενός παιδιού, στην επικοινωνία και στη συμπεριφορά του. Πολύ συχνά, εκτός από τη συμπεριφορική θεραπεία και την εκπαίδευση στα παιδιά με αυτισμό, οι γονείς αναζητούν και διάφορα διατροφικά στοιχεία που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. 

Διατροφικές διαταραχές 

Μέχρι πρόσφατα ο αυτισμός θεωρούνταν ασθένεια αποκλειστικά του κεντρικού νευρικού συστήματος, και οι ειδικοί αγνοούσαν άλλες συνυπάρχουσες διαταραχές, κυρίως τη δυσλειτουργία του γαστρεντερικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν τα μισά παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού εμφανίζουν διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Επιπλέον, σε ποσοστό 60% υπάρχει διαταραχή σε συγκεκριμένα ένζυμα του πεπτικού με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η πέψη των υδατανθράκων. 

Άλλα συμπτώματα που παρατηρούνται συχνά στον αυτισμό είναι πόνος στην κοιλιά (80% των περιπτώσεων), φούσκωμα, αέρια, αλλεργία και δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα. Για παράδειγμα υπάρχει ατελής πέψη της διατροφικής γλουτένης και της καζεϊνης (πρωτεϊνη του αγελαδινού γάλακτος) αλλά και αυξημένη απορρόφηση πεπτιδίων που δεν έχουν πλήρως διασπαστεί από τα ένζυμα του πεπτικού και είναι πολύ πιθανό να βλάπτουν το νευρικό σύστημα. 

Επίσης ένα παιδί με αυτισμό συχνά υποφέρει από βλάβη στο βλεννογόνο του εντέρου, οπότε προκαλείται φλεγμονή και μη φυσιολογική ανάπτυξη παθολογικών βακτηρίων και επηρεάζεται έτσι η κινητικότητα του εντέρου. 

Όλες αυτές οι διαταραχές πιστεύεται ότι συνεισφέρουν στις διαταραχές συμπεριφοράς στον αυτισμό κι εντείνουν τα προβλήματα επικοινωνίας.

Ειδικές δίαιτες στον αυτισμό

Τα διατροφικά σχήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί και μελετηθεί περισσότερο σε παιδιά με αυτισμό, είναι οι δίαιτες αποκλεισμού (περιοριστικές δίαιτες) είτε δίαιτες με συμπληρώματα.

Οι συχνότερες δίαιτες αποκλεισμού είναι δύο:η δίαιτα αποκλεισμού της γλουτένης και η δίαιτα αποκλεισμού της καζεϊνης-καμιά φορά οι δύο αυτές δίαιτες εφαρμόζονται συνδυαστικά.  Μελέτες δείχνουν ότι όταν εξαλείφεται από τη διατροφή είτε η καζεϊνη είτε η γλουτένη δεν παρατηρείται βελτίωση στα συμπτώματα στα παιδιά με αυτισμό. Ωστόσο δίαιτες τέτοιου τύπου μπορεί να φανούν χρήσιμες για κάποια παιδιά με αυτισμό που παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα από το πεπτικό. Όμως η αποτελεσματικότητά τους σε μακροχρόνιο επίπεδο δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ενώ μπορεί να προκαλέσουν άλλες διατροφικές ανεπάρκειες εάν εφαρμοστούν χωρίς επίβλεψη από τους ειδικούς (γιατρός σε συνεργασία με διαιτολόγο).  

Παρομοίως κι όταν δίνονται δίαιτες με συμπληρώματα ω 3 λιπαρών οξέων είτε πεπτικών ενζύμων δε φαίνεται να βοηθούν ιδιαίτερα στην ελάττωση των διαταραχών συμπεριφοράς. 

Διατροφική υποστήριξη

Η διατροφική παρέμβαση σε ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα και συμπληρωματικά με τη φαρμακευτική και τη συμπεριφορική θεραπεία. 

Καθώς αρκετά παιδιά με αυτισμό έχουν χαμηλότερο βάρος από το φυσιολογικό και δεν προσλαμβάνουν αρκετές φυτικές ίνες, ασβέστιο, σίδηρο και βιταμίνες η διατροφή του παιδιού θα πρέπει να εμπλουτιστεί με κατάλληλα τρόφιμα για να είναι θρεπτικά επαρκής και ισορροπημένη. 

Ειδικότερα, οι διατροφολόγοι και οι γιατροί σε συνεργασία με τους γονείς θα πρέπει να βρούν την κατάλληλη διατροφή που ταιριάζει στο κάθε παιδί ξεχωριστά, έτσι ώστε να περιοριστούν οι γαστρεντερικές ενοχλήσεις και να ανακουφιστεί το παιδί από αυτά τα συμπτώματα. Είναι πολύ πιθανό όταν μειωθούν οι αντιδράσεις από το πεπτικό να παρατηρηθεί βελτίωση και στη συμπεριφορά του παιδιού.
Εάν χρειαστεί κάποια δίαιτα αποκλεισμού ή κάποιο συμπλήρωμα αυτό θα πρέπει να γίνει μετά από αξιολόγηση, μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα και κάτω από τακτική παρακολούθηση. 

Αθανασία Κακλαμάνου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc

Βιβλιογραφία 

Sathe N., et al. Nutritional and Dietary Interventions for Autism Spectrum Disorder:A Systematic Review Pediatrics 2017;139(6):e20170346

Ly V., Bottelier M, et al. Elimination diets' efficacy and mechanisms in attention deficit hyperactivity disorder and autism spectrum disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry 2017;26:1067-1079

Kawicka A. How nutritional status, diet and dietary supplements can affect autism. A review. Rocz Panstw Zakl Hig 2013;64(1):1-12

Cruchet S. Truths, Myths and Needs of Special Diets:Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Autism, Non-Celiac Gluten Sensitivity, and Vegetarianism. Ann Nutr Metab 2016;68(suppl 1):43-50